Türkçe'de "Ki" Ekinin Yazılımı Nasıldır?

Türkçede "Kİ" ekinin farklı görevleri vardır ve bir çoğumuz bu görevlerin nerede ve nasıl kullanıldığını karıştırıyor. 

Haberimizde Size Kİ ekinin görevlerini ve nerede nasıl kullanılacağını anlatacağız

Nurettin Şenol

TÜRKÇEDE "Kİ"nin YAZIMI

Türkçede üç farklı “ki” vardır:
Sıfat yapan “–ki”,
ilgi zamiri “–ki” ve
bağlaç olan “ki”.

Bunlardan ikisi ektir, biri ise sözcüktür.

Türkçe'de "ki"nin yazılışı genellikle karıştırılır, tümce (cümle Arapçadır) içinde geçen "ki" ayrı mı yazılacak yoksa birleşik mi yazılacak bir türlü ayırt edilemez.

Yenimakale.com'da yer alan bilgilere göre "ki"nin yazımı ile ilgili kurallar şöyledir:

Ek olan “-ki”ler, sıfat yapan “-ki” eki ile ilgi zamiri olan “-ki” ekidir. Bunların her ikisi de kendinden önce gelen sözcüğe bitişik yazılır.
Sözcük olan “ki” ise, bağlaç olan “ki”dir. Bağlaç olan “ki” kendinden önce gelen sözcükten ayrı yazılır.

a) Bağlaç Olan “ki”nin Yazımı * “ki” bağlacı, anlamca birbirine yakın cümlelerin arasına girerek cümleler arasında çeşitli anlam ilgileri kurar. Bağlaç olan “ki” bir sözcüktür. Bu nedenle kendinden önce gelen sözcükten ayrı yazılır. * Bağlaç olan “ki”, çoğunlukla iki tümce / cümle arasında yer alır ve tümceler /cümleler arasında anlam ilgileri kurar.
*İlaçlarını düzenli iç ki, çabuk iyileşesin.
*Öyle bir havada gel ki, vazgeçmek mümkün olmasın.
*Hoşuna gitmiş ki, hiç sesi çıkmıyor.
Bağlaç olan “ki”, kullanıldığı tümcelerde /cümlelerde bazen “kuşku, endişe, şüphe, şaşma, beğenme, pekiştirme” anlamları katar.
*Öyle sinirli ki burnundan soluyor.
*Tam dışarı çıktım ki yağmur başladı.
*Soğuk ki ne soğuk, buza kesiyor insan.
*Okunacak öyle güzel kitaplar var ki…

Bağlaç olan “ki”yi kendinden önce gelen sözcükle birlikte düşündüğümüzde, bu birleşik yapı kendinden sonra gelen sözcüğü belirtmez, kendinden sonra gelen sözcükle bir sıfat tamlaması kurmaz.
Bağlaç olan “ki” ile sıfat yapan “-ki” eki birbirinden farklıdır. Sıfat yapan “-ki” eki, eklendiği sözcüğü sıfat yapar, belirtir, önündeki sözcükle tamlama kurar.
*Akşamki maçta tam yedi gol attım.
*Derdini söyle ki derman bulasın.
Bu örneğe baktığımızda, altı çizili kısımlarda anlamsal bir bütünlük göremiyoruz. “ki”yi kendinden önceki sözcükle birlikte düşünüp “hangi derman?” sorusunu sorduğumuzda, yanıt alamıyoruz. Çünkü “söyle ki”, kendinden sonra gelen “derman” adını belirtmiyor. Burada bir sıfat tamlaması yok. Öyleyse bu cümledeki “ki”, sıfat yapma göreviyle kullanılmamış. Bu cümledeki “ki”, bağlaç olan “ki”dir. İki cümle arasına girerek cümleleri koşul anlamıyla birbirine bağlamıştır. “ki” bağlacı bazı sözcüklerle birleşip kalıplaşmıştır. Bunlar bitişik yazılır. belki, çünkü, mademki, halbuki, sanki, oysaki…
Kalıplaşmanın olmadığı kimi “ki”ler ise ayrı yazılır. tut ki, demek ki, öyle ki, kaldı ki, diyelim ki, ne var ki, şu var ki, yeter ki…

b) İlgi Zamiri olan “-ki”nin Yazımı : İlgi zamiri “-ki”, tıpkı sözcük biçimindeki zamirler gibi adların yerini tutar. Kendinden önce gelen sözcüğe bitişik yazılır. İlgi zamiri “-ki”ye, kısaca ek biçiminde zamir diyebiliriz. Adıl /Zamir, bir sözcük türüdür. Adıllar / Zamirler, adların yerini tutan sözcüklerdir.
*“Benim kızım okumadı, bari seninki okusun.” (Senin çocuğun) Bu örnekte “-ki” ilgi zamiri “çocuk” adının yerini tutar. Cümlenin anlamından hareketle “-ki”yi kaldırdığımızda, zihnimizde “çocuk” adının belirdiğini görürüz. Bu nedenle bu tümcedeki / cümledeki “-ki”, hem bağlaç olan “ki”den hem de sıfat yapan “-ki” ekinden farklıdır. İlgi zamiri olan “-ki” kendinden önce gelen sözcüğe bitişik yazılır.
İlgi zamiri olan “-ki”den sonra ek getirilebilir.
*Senin gözlerin anneninkilere benziyor.
*Bizim düşüncelerimiz sizinkilerden farklı.”
İlgi zamiri “-ki” büyük sesli uyumuna uymaz. Benim resmim bitti, onunki henüz bitmedi.

c) Sıfat Yapan “-ki” Ekinin Yazımı: Sıfat yapan “-ki”, bir ek olduğu için kendinden önce gelen sözcüğe bitişik yazılır. Sıfat yapan “-ki” eki, eklendiği sözcüğü sıfat yapar. “-ki” ekiyle yapılan sıfat, önündeki adı belirtir, onunla tamlama kurar.
*Duvardaki çatlak her geçen gün genişliyor. (Sıfat Ad Sıfat Tamlaması)
Bu cümledeki “-ki”, sıfat yapan “-ki” ekidir. Çünkü eklendiği sözcüğü sıfat yapmış ve önündeki ismi belirtmiştir. “duvardaki” sözcüğü, “çatlak” adını belirtir. “hangi çatlak?” sorusunu sorduğumuzda “duvardaki” yanıtını alırız. “duvardaki çatlak” sözü, bir sıfat tamlamasıdır.
Sıfat yapan “-ki” eki kendinden önceki sözcüğe bitişik yazılır. Sıfat yapan “-ki” ekinin olduğu yerde, aynı zamanda bir sıfat tamlaması da vardır.
*Evdeki hesap çarşıya uymaz.
*Aşağıki mahallede yangın çıkmış.
*Şimdiki nesil daha şanslı.
*Bugünkü sınavım çok iyi geçti.
* Akşamki sütlacın tadı damağımda kaldı.
*Yarınki toplantı için hazırlık yapıyorum