Vilayet Maarif Müdürlerinin Görevleri

03 Mart 2025, 06:53

Osmanlı Devleti’nde eğitimin ve eğitim sisteminin 1869 tarihli Maarif-i Umumiye Nizamnamesiyle hukuki çerçeveye oturduğu, İstanbul’dan başlayarak diğer vilayetlere yayılan bir eğitim örgütlenmesi oluştuğu, 1881’den sonra sancaklara da yaygınlaştığı bilinmektedir.

Vilayetlerde defterdar, mektupçu gibi görevlilerin yanı sıra eğitim işleri ile ilgili maarif müdürleri de bulunmaktadır. Maarif müdürünün görevleri 1870 tarihli Vilayet Nizamnâmesinde yer almaktadır. Buna göre,

-Vilayet maarif meclisine başkanlık etmek,

-Vilayetin eğitimine ilişkin meselelere bakmak,

-Maarif nizamnâmesinin hükümlerini ve maarif nezaretinden alınacak talimatları yürütmek,

-Mektep ve kütüphanelerin teftişini yapmak,

-Eğitime ayrılacak ödeneğin düzgün bir şekilde kullanılmasını sağlamak maarif müdürlerinin görevleri arasında yer almıştır.

13 Aralık 1896 tarihinde yürürlüğe giren, “Vilayat-ı Şahane Maarif Müdürlerinin Vezâifin-i Mübeyyin Talimat”a göre, vilayetlerde maarifin resen memuru ve mesul mercii maarif müdürleridir. Maarif müdürleri, idareleri dâhilinde maarife ilişkin tüm işlerin nizamnameler ve emirler ile mevcut talimatların hükümlerine göre yürütülmesine nezaret edeceklerdir. Vilayetlerde bulunan memur ve muallimler ile diğer çalışanların hiç biri doğrudan doğruya maarif nezaretiyle haberleşmelerine izin verilmediğinden bunların her çeşit resmi işleri maarif müdürleri vasıtasıyla yürütülmektedir. Maarif müdürleri öğrenciler ve mektepler hakkında kapsamlı bilgiler içeren raporları düzenleyerek, bakanlığa takdim etmekle de görevlendirilmişlerdir. Ayrıca, vilayet merkezlerindeki maarif meclislerinin başkanı olan maarif müdürleri, maarife ait bütçeyi idare ve muhafaza etmek ve maarif sandıklarının teşkilatıyla diğer gelirlerin düzenli bir şekilde harcanmasından sorumludurlar.

1910 tarihli “Maarif Müdürleri ile Vilayet Maarif Müfettişlerinin Vezâifine Müteallik Talimat”a göre, maarif müdürü aynı zamanda tedrisat-ı taliye encümeni reisidir. Vilayet dâhilindeki idadiye mektepleri ile darülmuallimîn ve rüşdiyeleri idare etmektedir. İdadiye mektebi müdürleri ile vilayet maarif müfettişlerinin tedrisat-ı taliyeye ilişkin raporlarını incelemek, idadiye mektebi memur ve muallimlerinin mükâfat cetvellerini düzenlemek, darülmuallimînlerin idare meclislerini kurmak ve sınav komisyonlarının oluşmasını sağlamak ve mekatib-i taliyeyi teftiş etmek maarif müdürlerinin görevleri arasındaydı.

Bu bilgiler dolayısıyla vilayetlerde eğitimin işleyişinde en önemli ve sorumlu görevlinin maarif müdürleri olduğu anlaşılmaktadır.

Kaynaklar

Seyit Taşer. OSMANLI DEVLETİ VİLAYETLERİ Ve SANCAKLARI MAARİF MÜDÜRLÜKLERİ VE MÜDÜRLERİ (1912) MAARİF MÜDÜRLÜKLERİ VE MÜDÜRLERİ (1912)