Uzman ve Başöğretmenlik Eğitim Araştırmaları ve Ar-Ge Çalışmaları

＊ Araştırmanın problemini tanımladıktan sonra araştırmanın amacı şekillenmiş olur. 
＊ Araştırmanın amacı, çalışmanın hedeflerini ortaya koyan genel bir ifadedir. 
＊ Çalışmanın neyi araştırmayı planlandığı, açık ve net bir biçimde bu bölümde gösterilebilir. 
＊ Araştırmanın amacı iki düzeyde tanımlanır (Büyüköztürk, vd., 2022):
• Genel (temel) amaç:
＊ Çalışmanın hedeflerini ortaya koyan genel bir ifadedir.
• Alt amaçlar (alt problemler):
＊ Genel amaca ulaşmak için hangi özel amaçların gerçekleşeceğini gösterir. 
＊ Alt amaçlar düz cümle, soru cümlesi veya hipotez olarak yazılabilir.
Araştırma soruları:
？Betimsel (...nedir?)
？Öğretmenlerin dijital okuryazarlık düzeyleri nedir?
？Korelasyonel (... bir korelasyon / ilişki var mıdır?)
？Öğrencilerin bilgisayar başında geçirdiği süre ile oyun bağımlılığı arasında korelasyon (ilişki) var mıdır?
？Karşılaştırmalı (... bir fark var mıdır?)
？Çocukların sosyal becerileri arasında cinsiyete göre fark var mıdır?
＊ Araştırmanın amacına yönelik olarak alt amaçlar hipotez olarak da yazılabilir.
＊ Hipotez, araştırmada test edilmek üzere oluşturulan ifadelerdir.
＊ Sıfır (null) hipotezi, farkın veya korelasyonun olmadığına yöneliktir. 
＊ İstatistiksel hipotez olarak da isimlendirilir.
＊ Oyun bağımlılığı yüksek ve düşük düzeyde olan çocukların akademik başarıları arasında fark yoktur.
＊ Oyun bağımlılığı düzeyi ile çocukların akademik başarıları arasında ilişki yoktur.
＊ Araştırma (alternatif) hipotez ise farkın veya korelasyonun var olduğuna yöneliktir.
＊ Oyun bağımlılığı yüksek ve düşük düzeyde olan çocukların akademik başarıları arasında fark vardır.
＊ Oyun bağımlılığı düzeyi ile çocukların akademik başarıları arasında ilişki vardır.
＊ İlişkinin (korelasyonun veya farkın) yönü belli ise yönlü (tek yönlü) hipotez olarak adlandırılır. 
＊ İlişkinin yönü belli değilse yönsüz (iki yönlü) olarak adlandırılır.
＊ Probleme dayalı öğrenme yöntemiyle ders işleyen öğrencilerin başarıları daha yüksektir (Yönlü-tek yönlü  hipotez).
＊ Öz yeterlik ile performans arasında bir ilişki vardır (Yönsüz -iki yönlü).
＊ Hipotez ifadeleri genellikle nicel araştırmalarda tercih edilmekle birlikte sosyal bilimler alanında alt amaçların yazılmasında ağırlıklı olarak araştırma sorusu kullanılmaktadır.

ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ, SAYILTILARI, SINIRLILIKLARI, TANIMLAR
＊ Araştırmanın önemi, problemi tanımlarken genel olarak vurgulanmakla birlikte, özellikle tezlerde ve raporlarda  ayrı bir başlık altında verilmesi beklenir. 
＊ Araştırmanın raporlaştırılmasında önem bölümü “Uygulamaya ne gibi katkılar getirecektir?”, “Hangi sorunun  çözümüne katkı sağlayacaktır?”, “Hangi durumun iyileştirilmesine katkı sağlayacaktır? Nasıl?”, “Var olan  kuramsal bilgi ağına ne tür bir yenilik kazandıracaktır?” sorularının cevabı verilir. 
＊ Sayıltı, araştırmaya temel alınan ve doğruluğunun ispatlanmasına gerek duyulmadan kabul edilen önermelerdir  (Gay vd., 2009). 
＊ Sınırlılıklar, araştırmacının kontrol edemediği ancak araştırma sonuçlarını negatif olarak etkileyebileceğini  düşündüğü noktalardır (Gay vd., 2009). 
＊ Araştırmanın sınırlılığı ile araştırmacının sınırlılığı birbirine karıştırılmamalıdır. 
＊ Tanımlar bölümünde, araştırma kapsamında pek fazla bilinmeyen veya yoruma açık olabilecek kavramlar 
tanımlanır (Büyüköztürk, vd., 2022).
YARATICI PROBLEM BULMA/ÇÖZME VE ETKİLİ ARAMA STRATEJİLERİ
＊ Bir problem; olumlu/olumsuz anlamları olan, farklı düzeyleri olan ve kişiden kişiye değişen bir terimdir (Abdulla  ve Cramond, 2018). 
＊ Mevcut bağlamda, problem bulma, belirli amaçlara göre yeni bulunan problemleri üretmek ve ifade etmek için  mevcut bağlamları ve deneyimleri kullanan bir düşünme etkinliğidir. 
＊ Bu tür etkinlikler sadece düşünme süreçlerini değil, aynı zamanda düşünme ürünlerini de içerir; sadece bilişsel strateji değil, aynı zamanda üstbiliş; sadece davranış değişikliği değil, aynı zamanda tatmin edilmemiş duygusal  durumdur. 
＊ Bu süreçte problemle bağ kurulacak bir deneyime gereksinim duyarız. (Han, Hu, Liu, Jia, & Adey, 2013).
＊ Getzels (1985) için bir problem 
＊ (a) belirli bir durumda istenen bir eylem engellendiğinde ortaya çıkan ve 
＊ (b) sorgulama için sorulan bir soru olarak bir problem şeklinde sınıflandırılmaktadır. 
＊ Problemler iyi tanımlanmış veya iyi tanımlanmamış problemler olarak da sınıflandırılabilir. İyi tanımlanmış 
problemler için çözüm uzayının kıtlığı (Briggs ve Reinig, 2010) söz konusudur.
＊ Örneğin, derse geç kalan bir öğretmen, iyi tanımlanmış bir probleme örnek olabilir. 
＊ Bu örnekte, istenen eylem (derse yetişmek) birkaç nedenden dolayı (örneğin, trafik sıkışıklığı, arabada bir sorun, 
alarmın zamanında kurulmaması vb.) gerçekleşememiştir. 
＊ Buradaki tek çözüm kendi yerine derse girecek bir başka öğretmen bulmaktır. 
＊ Ancak ilkokul 4. sınıf öğrencisi abisinden görerek proje yapmak istediğinde, nasıl proje konusu bulacağını  öğretmeni ile tartışmak istediğinde proje türleri, proje konusu bulma ile ilgili internetten, abisinden,  öğretmeninden, arkadaşlarından birçok araştırma yapması gerekecektir. 
＊ Bu örnekte, problem sorgulama için sorulmuştur ve öğrencinin gelişim düzeyine göre iyi tanımlanmamış bir  problem olarak sınıflandırılabilir.
＊ Getzels problem bulmayı 10 düzeyde tanımlar. 
＊ Bunun ilk basamağı çözümü belli bir problem verilip çözümünün istenmesi en üst basamağı ise henüz çözümü belli olmayan bir problem yaratılıp çözümünün beklenmesidir. 
＊ Covid-19 ile çözümü belli olmayan bir problemle karşılaştık. Küresel salgın, problemin acil tespit edilmesinin  problemin çözümünün etkisi ve değeri ile ilişkisini de gözler önüne sermiştir.
＊ Yaratıcı problem bulma/çözmeyi sorgulama, içsel ve kişiler arası değerlendirme, bilgi arama, ıraksak düşünme, 
seçici karşılaştırma ve sorgulama ile ilişkilendirmek mümkündür (Alabbasi, Hafsyan, Runco, & AlSaleh, 2021). 
＊ Problem bulma, beklenen/istenen sonuçla olası/muhtemel sonuç arasındaki çelişkidir.
＊ Yaratıcılık, süreç olarak tanımlanmaya başlandığından bu yana birçok düşünür bu süreci 4-6 adımda tanımlar  olmuştur ve hepsinin ilk adımı problemin belirlenmesidir. 
＊ Bu ilk adımı Wallas (1926) ve Hadamard (1945) hazırlık; Osborn-Parnes (1967) gerçeği bulma; Basadur (1995) 
problem bulma, Mumford vd. (1994) problemi oluşturma olarak ifade etmektedir. Osborn, beyin fırtınasını ilk bulan 
kişidir. 
＊ Yaratıcı düşünme deyince akla ilk gelen isimlerden biri de Torrance’tır. 
＊ Torrance yaratıcı düşünmede orijinallik, esneklik, ayrıntılılık olması gerektiğini dile getirir.

1. YARATICI PROBLEM BULMA/ÇÖZME VE ETKİLİ ARAMA STRATEJİLERİ GEREKENLER 
Konu Anlatım Ders Notu Bahattin Kuş-Fatih BTR Öğretmeni/Şehit Ümit Özet Ortaokulu
Konu Adı:
Etkinlik No: 102 Etkinlik Türü:
Süresi (Saat): 25 Yüzdesi (%): 15
Bu Konunun MEB Uzman Öğretmenlik Kitabındaki Modül Numarası: 4 Konu Numarası: 3. Sayfa Numarası: 198/206
Modül Adı: EĞİTİMDE ARAŞTIRMA VE AR-GE ÇALIŞMALARI
＊ Yaratıcı problem bulma stratejilerini sıralayacak olursak (Abdula vd., 2018);
I. Temel ihtiyaçların araştırılması
II. Kasıtlı sınırları olan bir problem alanı tanımlamak
III. Probleme kasıtlı olarak farklı bakış açıları uygulamak
IV. Sorgulamayı bir problemin bağlamına ve paydaşlarına doğru genişletmek
＊ Problemi tespit ederken yararlanılabilecek bazı araçlar önermek mümkündür. Bunlarda biri Psikolog Tony 
Buzan’a aittir. 
＊ Tony Buzan (2006) insan düşüncesinin doğrusal olmadığını dolayısıyla alt alta not tutma stratejisinin düşünmenin 
akışına ters olduğunu ifade etmektedir ve bu nedenle zihin haritası tekniğini önermektedir.
＊ Bir diğer araç ise Yakınsak Niyet Beyanı’dır. 
＊ Aşağıdaki soruları sorarken kullanıcı için inovasyon zorluğunun yönünü netleştirir: 
？ Niyetiniz nedir?
？ Fırsatlar nelerdir?
？ Yarattığınız yeni değer nedir?
？ Kimin için yeni: şirket mi, şehir mi, ülke mi yoksa dünya mı? 
？ Hedef kitleniz nedir? 
？ Projenin olası bir başarısızlığının riskleri nelerdir?
＊ Bulduğunuz yaratıcı problemin sizin yaratıcı probleminiz olup olmadığını anlamak için alt sorulara cevap bulmanız 
gerekir: 
？ Problemle ilgili motivasyon kaynağınız, kaynaklarınız, yeterlikleriniz, deneyimleriniz nelerdir? 
？ Problemin çözümüne sizin katkılarınız neler olacaktır? 
？ Çözüm ile aşılacak olanlar, potansiyel hatalar, yeniliklere/değişime açıklık ve karmaşıklığı yaratan unsurlar 
nelerdir? 
？ Paydaşlar kimlerdir? 
？ Problemin çözümünde kiminle akademik tartışma yapılacaktır? 
＊ Son olarak tüm bu sorulara verilen cevaplar bütüncül bakış açısıyla ele alınmalıdır.
＊ Abdulla ve Cramond (2018), Yaratıcı Problem Bulma Hiyerarşisini şu şekilde sıralamaktadır: 
I. problemi keşfetme, 
II. problem formülasyonu, 
III. problem oluşturma, 
IV. problem betimleme 
V. ve problemi tanımlamadır. 
＊ Yaratıcılık, problem çözücünün problem uzayı üzerinden muhakeme yürüttüğü ve hedef duruma ulaşmak için bir 
çözüm bulmaya çalıştığı süreçte ortaya çıkar. 
＊ Bu nedenle, yaratıcılık neredeyse her zaman bir problem çözme biçiminde kendini gösterdiğinden bir tür problem 
çözme yeteneği olarak kabul edilebilir (Cattell, 1971). 
＊ Yaratıcı Problem Çözmenin kökleri Alex Osborn'un (1953) çalışmasında bulunur.
＊ Osborn-Parnes yaratıcı problem çözme süreci aşağıdaki aşamalara göre sınıflandırılır: 
1. Problemin alanını tanımlama aşaması olan nesnede bulma.
2. Veri elde etme aşaması olan gerçeği bulma.
3. Problemi doğru tanımlama aşaması olan problemi bulma. 
4. Problemdeki çözümlerin genelleştirilmesi aşaması olan fikir bulma. 
5. Olası tüm çözümlerin değerlendirilmesi ve aralarından seçim yapılması aşaması olan çözümü bulma. 
6. Seçilen fikirlerin uygulanma aşaması olan kabulü doğru bulma.
＊ Sternberg'in (2020) artırılmış başarılı zekâ kuramı, dört ayrı unsurun her birinin aynı yürütme süreçleri veya üst 
bileşenler tarafından hizmet edildiğini düşünür. 
＊ Bu kuramdaki yedi üst bileşen: 
(1) bir problemin varlığının farkına varma, 
(2) problemi tanımlama, 
(3) problemin çözümüne kaynak ayırma,
(4) problemi zihinsel olarak temsil etme,
(5) problemi çözmek için bir strateji formüle etme şeklindedir. 
(6) stratejinin kullanılırken başarısının izlenmesi 
(7) stratejinin uygulandıktan sonra değerlendirilmesidir.
＊ Problem tanıma ve tanımlama, geçmişte bazen “problem bulma” (Arlin 1975; Getzels, 1979) veya “problem  oluşturma” (Reiter-Palmon ve Robinson, 2009) olarak anılan unsurlardır. 
＊ İlk beş üst bileşen problem çözümünden önce, altıncısı problem çözümü sırasında ve yedincisi problem çözümü  tamamlandıktan sonra gerçekleşir. 
＊ Benzer süreçler başkaları tarafından da önerilmiştir (örneğin, Bransford ve Stein 1993; Mumford ve diğerleri 1991).
＊ Isaksen ve Treffinger (1985), günceli 6.2 versiyon (sürüm) olan Yaratıcı Problem Bulma’nın 3. sürümünü sunmaktadır. Bu sürümdeki yaratıcı problem bulma süreci şu sırayı takip eder:
Karışıklık bulma: Zorluk kabul edilir ve buna tepki vermek üzere sistematik çaba sergilenir.
Veri bulma: En önemli veri belirlenir ve analiz edilir.
Problem bulma: Çalışan bir problem durumu belirlenir.
Fikir bulma: En umut veren veya ilginç veri seçilir.
Çözüm Bulma: Fikirleri değerlendirecek birçok önemli kriter seçilir. 
＊ Kriterler fikirleri değerlendirme, güçlendirme ve rafine etmek için kullanılır.
• Kabul Bulma: En umut veren çözümlere odaklanılır ve bu çözümler eyleme geçmek üzere hazırlanır. 
＊ Çözümü uygulayacak belli planlar formüle edilir.
＊ Yaratıcı Problem Bulma’nın ilk aşaması karışıklık bulmaktır başka bir ifadeyle zorluk bulmaktır. 
＊ Mihaly Csikszentmihalyi zorluk ile ilgili olarak akış kuramında (Kuramı oyun oynama ve insanların mutluluğu 
bulması ile ilişkilendirir.) oyun oynamaya devam etme güdüsünün başarabileceği kadar zor olması (çok kolay 
olursa uğraşmaya değer bulmama, çok zor olursa uğraşmaktan kaçınma) ile ilişkilendirmektedir. 
＊ Abdula ve Cramond (2018) Yaratıcı Problem Bulma Hiyerarşisini şu şekilde sıralamaktadır
Isaksen ve arkadaşlarının (2000), yaratıcı problem çözme süreçlerinin 6.1 sürümünde de döngüsel süreçler fikir 
üretme, zorluğu anlama (çözümleri geliştirme, kabulü inşa etme) ve eyleme hazırlanma (Olanakları inşa etme, 
veriyi inceleme, olanakları inşa etme, problemleri formüle etme) ile devam etmektedir.
＊ TRIZ’de (Theory of Inventive Problem Solving- Yaratıcı Problem Çözme Kuramı) doğrudan doğru çözüme 
ulaşmak mümkündür. 
＊ Bunun için, TRIZ’in temelini oluşturan prensipleri uygulamak gerekir.
＊ TRIZ’in (Theory of Inventive Problem Solving- Yaratıcı Problem Çözme Kuramı) eğitim sistemine de uyarlanması 
denenebilir (Cemgil, 2006). Ne var ki bu oldukça güçtür. 
＊ Daha kolay öğrenme ve uygulama için TRIZ’in yönteminin uyarlanması ve yeniden düzenlenmesinin gerekli 
olduğu görüşü ortaya çıkmıştır. USIT (Unified Structured Inventive Thinking- Birleşik Yapılandırılmış Yaratıcı 
Düşünce), Ed Sickafus (1997) tarafından TRIZ’in etkisi altında, teknolojilerde yaratıcı problem çözmenin 
basitleştirilmiş ve birleşik bir süreci biçiminde geliştirilmiştir. 
＊ USIT'de Yaratıcı Problem Çözmenin Altı Kutulu Şeması’ndaki altı kutu; kullanıcının belirli problemi, iyi
tanımlanmış belirli bir problem, mevcut sistemin ve ideal sistemin anlaşılması, yeni sistem için fikirler, kavramsal 
çözümler ve kullanıcının belirli çözümünü içerir. 
＊ Japonya’dan Nakagawa, (2007) günlük yaşamdan bir problem bulmak istiyor. 
＊ “Dikiş dikerken dikişin sonunda kalan iplik, iğnenin boyundan kısa ve düğüm atılamıyor.” problemini ele alıyor. 
＊ Nakagawa, (2007) öğrencileri ile bilinen çözümlerin araştırılması ve ideal sistemin görüntüsü başlığı altında 
fonksiyonel analiz, nitelik analiz, zaman özellikleri analiz ile boşluk özellikleri analizi yapmışlardır. 
＊ Akıllarına gelen çözüm önerileri iğne deliğini yarıklı yapıp ipi aradan geçirmek; iğneyi uzay boşluğunda kıvrılabilir 
yapmak, gülünç fikir olarak iğnenin ortadan ayrılıp takılabilir olması; düğüm yapmak üzere özelleştirilmiş 
kıvrılabilir iğne fikir üretme yollarından geçerek bir hasırdan üretilen yeni bir iğne türüne ulaşmışlar.
ETKİLİ ARAMA STRATEJİLERİ
＊ Arama Motoru, Özellikle World Wide Web’de belirli siteleri bulmak için kullanılan, kullanıcı tarafından belirtilen 
anahtar sözcüklere veya karakterlere karşılık gelen bir veri tabanındaki ögeleri arayan ve tanımlayan bir
programdır.
＊ Arama motorları, kullanıcı deneyimini iyileştirmek için sıklıkla algoritmalarını değiştirir.
＊ Portal ise diğer internet sitelerine bağlantıların, genellikle alfabetik olarak listelendiği sitedir. 
＊ Bilimsel dizinler (bibliyografik dizinler veya bibliyografik veri tabanları) disiplin, konu veya yayın türüne göre 
düzenlenen dergi listeleridir. 
＊ Arama motoruna aramak istediğiniz anahtar sözcükleri boşluk bırakarak yan yana aradığınızda metin içerisinde 
her bir sözcüğün geçtiği metinleri size sıralar. 
＊ Öncelik olarak kelimelerin yan yana geçtiği metinleri listeler.
＊ Siz aradığınız kelime grubunun bir bütün olarak aranmasını istiyorsanız, tırnak işareti içinde yazarsanız, 
araştırmanız özelleşecektir. 
＊ Örneğin arama motoruna “nitel araştırma” ifadesini yazdığınızda muhtemelen tam olarak aradığınız dokümanları 
çıkartacaktır. 
＊ Bununla birlikte bu listelenen sonuçlarda matematikte yer alan en Covid veya pandemi ifadelerini arama 
sonuçlarınızda karşınıza çıkmasını istemiyorsanız sonuçlardan bu ifadelerin geçtiği dokümanları ayıklamak 
isterseniz arama motoruna “nitel araştırma” “– covid -pandemi” şeklinde yazmalısınız. 
＊ Eksi işareti aramalarınızda çıkartmak istediğiniz kelime/kelime grupları için tırnak işareti ise arama gruplarınızı 
bir bütün olarak ifade ettiğinizi işaret eder. 
＊ Başka bir ifade ile aradığınız terimleri tek tek kelimelerin yer aldığı metinleri değil, kelime grubu olarak yer alan
metinleri listeler.
＊ Arama motorları arama yaparken kelimeleri and (ve) mantıksal bağlacı ile algılayarak tarar. 
＊ Bu şu anlama gelir: yazdığınız her bir kelimenin taradığınız metnin içinde bulunması. 
＊ Ancak aradığımız metnin, içinde ya “nitel araştırma” ya da “durum çalışması” iki terimden herhangi birini kapsasın 
isterseniz arasına “or” mantıksal bağlacını eklemelisiniz. 
＊ Örneğin arama çubuğuna “nitel araştırma” or “durum çalışması” yazabilirsiniz

Webdeöğren.com