Ölçme Ve Değerlendirmenin Temel Kavramlar Nelerdir?

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMENİN TEMEL KAVRAMLARI
EĞİTİM SİSTEMİNDE ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRMENİN YERİ:
Eğitim bir sistemdir çünkü Birincisi gerçekleştirilmek istenen hedefler vardır.
Bunlar:
1. Uzak hedefler:

Devletlerin hedefleridir, bazı ülkelerde çerçevesi anayasa ile güvenceye alınmıştır.
2. Genel hedefler:

Daha işevuruk hedeflerdir.
Kurumların (MEB, MEB genel müdürlükleri, il millî eğitim müdürlükleri, okul yönetimleri vb.) hedefleri vb.
3. Özel hedefler:

Dersin hedefleridir, bir dersin kazanımlarını kapsar.
Eğitimin bir sistem olmasının ikinci nedeni, bu hedefleri gerçekleştirmek için farklı ögelerden oluşmasıdır:
1. Girdi:

Eğitim-öğretim için gerekli her şey eğitim sisteminin girdisini oluşturur. Örneğin öğrenci, öğretmen, okul, çalışanlar, yönetim, eğitim programı vb.
2. Süreç:

Girdilerin hedefler doğrultusunda bir araya getirildiği, dersin hedeflerinin öğrenciye kazandırıldığı eğitim durumlarını kapsar. Süreç, öğretmenler, okul yönetimi, il yöneticileri ülke genelinde belirli aralıklarla kontrol edilmektedir. Kontrollerin sonucu olumlu ise süreç devam etmekte değilse sürece müdahale edilmektedir.
3. Çıktı:

Öğrencilerin sahip olduğu niteliklerdir. Eğitim sistemi için çıktılar, dar anlamda öğrencinin bir dersin sonunda ulaştığı hedefler ve kazanımları ifade ederken geniş anlamda öğrencinin öğretim sürecinin başlangıcından sonuna kadar sahip olduğu bilgi beceri ve yetkinlik anlarını ifade etmektedir.
NOT: Niteliğin ölçülmesi çok zor ancak nicel veriler açısından değerlendirdiğimizde bir ülkede ortalama eğitim bir birim arttığında, ekonomik büyüme %0,7 artmakta.
Dünya Ekonomik Forumuna göre 2025 yılında çalışanların sahip olması gereken 10 temel beceri:
• Analitik düşünme ve yenilik/yaratıcılık
• Etkin öğrenme ve öğrenme stratejileri
• Karmaşık problem çözme
• Eleştirel düşünme ve analiz
• Yaratıcılık, orijinallik
• Liderlik ve sosyal etki
• Teknoloji kullanımı
ÖLÇME, ÖLÇÜT VE DEĞERLENDİRMENİN
KAVRAMSAL TEMELLERİ:
1- Ölçme: Öğrencinin belirli bir özelliğini gözleyerek o özelliğe sayı, sembol ya da sıfat/kategori adı verme işlemidir.
Bir eğitim sisteminde ölçme ve değerlendirme olmaksızın eğitim sisteminin geçerli ve güvenilir kontrolü sağlanamaz.
2- Ölçüt:

Ölçülen özellik hakkında karar alabilmek /yargıya varabilmek / değerlendirme yapabilmek için dayanak alınan referans noktası ya da referans aralığıdır.
Değerlendirme: Bir ölçme sonucunu (ölçüm) en az bir ölçüte vurarak ölçülen nitelik hakkında karar verme / yargıda bulunma işlemidir. Değerlendirmenin basamakları
a. Ölçme ⇒ Ölçme sonucu (ölçüm), b. Ölçüt ve c. Karardır Ölçüt, ölçme ve değerlendirme arasında köprü görevi görür. Ölçüt değişirse değerlendirme de değişir.
Örneğin
ÖLÇME TÜRLERİ
1. Doğrudan Ölçme (Temel Ölçme):
Ölçmeye konu olan özelliğin doğrudan gözlenerek ölçümün elde edildiği ölçme türüdür. Genellikle beş duyu organı ile algılanan özellikler doğrudan gözlenebilirler. Örneğin bir sınıftaki öğrenci sayısı, parktaki salıncak sayısı, öğrencilerin cinsiyetleri, boyları, kalem tutma becerisi, pas verme becerisi vb. özellikler doğrudan gözlenebilir.
2. Dolaylı Ölçme (Göstergeyle Ölçme):
Bazı özellikler doğrudan gözlenemez. Bu özellikler ancak onun göstergesi olduğu bilinen ya da kabul edilen davranışlar aracılığı ile gözlenerek ölçülebilir.
Örneğin öğrencilerin dört işlem becerisi, derse yönelik tutumları, genel muhakeme düzeyleri, öz düzenleme becerileri, sınav kaygıları, motivasyon düzeyleri vb. özellikler ancak dolaylı olarak gözlenebilir.
3. Türetilmiş Ölçme:
Ölçülmek istenilen özellik kendisinden farklı iki ya da daha fazla özelliğin arasındaki matematiksel bir bağıntı (dört işlem) yardımıyla belirleniyorsa bu ölçme türüne “türetilmiş ölçme” adı verilir. Örneğin hız (yol / zaman), yoğunluk (kütle / hacim), zekâ bölümü (zekâ yaşı / takvim yaşı x 100) vb. özellikler türetilmiş ölçmeye örnek olarak verilebilir.
ÖLÇÜT TÜRLERİ
1- Mutlak Ölçüt (Kriter Referanslı Ölçüt):
Eğer ölçüt ölçme işleminin yapıldığı grubun özelliklerinden bağımsız olarak belirleniyorsa “mutlak”tır. Mutlak ölçüt genellikle ölçme işlemi öncesinde ilan edilir. Örneğin dersten geçme notu 50’dir.
2- Bağıl Ölçüt (Norm Referanslı Ölçüt:
Eğer ölçüt ölçme işleminin yapıldığı grubun belirli bir özelliğine / normuna dayalı olarak belirleniyorsa “bağıl”dır. Bağıl ölçüt ancak ölçme işlemi sonrasında belirlenebilir. Örneğin aritmetik ortalamaya / ortancaya / moda denk ve üzerinde puan alan geçer ya da akademik başarısı yüksek ilk on öğrenci proje için seçilecek gibi..
AMACA GÖRE DEĞERLENDİRME TÜRLERİ
1-Tanıma-Yerleştirmeye Yönelik Değerlendirme
(Diyagnostik Değerlendirme)
Sınıf içi ölçme ve değerlendirme: Öğretim sürecinin başında, öğrencilerin önceki kritik nitelikteki öğrenmelerini belirlemek amacıyla yapılır. Diğer bir ifadeyle amaç öğrencinin ders bağlamındaki hazırbulunuşluluk düzeyini belirlemektir. Amaç not vermek değildir. Bu amaçla uygulanan ölçme araçlarına da “hazırbulunuşluluk testi” adı verilir.
Okul / kurum geneli ölçme ve değerlendirme: Yine öğretim sürecinin başında, öğrenciyi tanımak ve onu uygun olan programa / kura / sınıfa yerleştirmek amacıyla yapılır. Amaçlanan, not vermek değildir.
Hedeflenen, öğrencinin niteliklerine uygun grupların oluşturulmasıdır. Zaman, para ve emek tasarrufu sağlar. Muafiyet sınavları ve seviye tespit sınavları buna örnek gösterilebilir.
2-Biçimlendirme-Yetiştirmeye Yönelik Değerlendirme
(Formatif Değerlendirme)
Belirli bir konu / ünite vb. sonunda öğrencilerin öğretime konu olan davranışların ne kadarını kazandığını, diğer bir deyişle ünitedeki öğrenme
eksiklerini belirlemek amacıyla yapılır. Amaç yine not vermek değildir. Bu değerlendirme türünde öğrenciye o ünitedeki öğrenme eksikleri bildirilir, bir sonraki kapsama geçmeden öğrenme eksikleri giderilir ya da öğrenme eksiklerinin giderilip giderilmediği denetlenir.
Biçimlendirme-yetiştirme amacıyla yapılacak değerlendirmede kullanılan testlere alanda “izleme testi” ya da “tarama testi” denir. Not verilmeden yapılan kısa sınavlar (quiz), ünite tarama testleri bu amaçla yapılan ölçme ve değerlendirmeye örnek olarak verilebilir.
3- Değer Biçmeye / Düzey Belirlemeye Yönelik
Değerlendirme (Summatif Değerlendirme)

Belirli bir öğretim sürecinin sonunda, not vermekamacıyla yapılan değerlendirmedir. Değer biçmeye yönelik değerlendirme, öğrencinin belirli bir öğretimsüreci sonundaki durum tespitidir çünkü artık hedeflenen öğretim sürecinin sonuna gelinmiştir. Buamaçla uygulanan testlere “alanda erişi testi” denir.
Bitirme sınavları, sertifika sınavları, üniversitedeki vizeve finaller, eğitim-öğretim kurumlarında not vermek amacıyla uygulanan yazılı yoklamalar bu ölçme ve değerlendirme türüne örnek olarak verilebilir.
4- Rehberlik Amaçlı Değerlendirme
Rehberlik amaçlı değerlendirme kabaca iki bağlamdaele alınabilir.

Bunlar özel eğitim ve mesleki rehberlikhizmetleridir.
Özel eğitim: Belirli alanlarda özel gereksinimi olan çocuklara uygun eğitim ortamları ve/veya programıuygulamak amacıyla ölçme ve değerlendirme süreçleriişe koşulmaktadır. Özel gereksinim kavramı zihinselgerilikten öğrenme güçlüğüne, otizmden diğer spesifikgerilik alanlarına,üstün zekâdan işitme/görme vb.engel alanlarına kadar çok geniş bir yelpazede elealınır. Özel gereksinimi olan çocuklara uygun eğitimolanaklarının sunulabilmesi için çocuğun ihtiyacı olan
alanlar, eğitsel tanılama amacıyla genellikle standarttestler veya ölçüt bağımlı testler (beceri öğretimde) ilebelirlenmeye çalışılır. Bu tür testlerin sonuçlarıdoğrultusunda, tıbbi ve eğitsel / gelişimsel olarak tanıalan çocuklar için bireysel eğitim programları (BEP)hazırlanır. Eğitsel değerlendirme bağlamında RAM’larbu konudaki tek yetkilidir.
Mesleki rehberlik: Öğrencilerin alan seçmelerinde veözellikle bir üst öğretim kurumuna yönlendirilmesinde, özelliklerine uygun alan / meslek seçmeleri hem öğrencihem de ülkenin insan gücü kaynağının doğruplanlanması açısından çok önemlidir. Bu amaçla
öğrencilerin kendi yetenekleri, kişilik özellikleri, ilgilerivb. ile özelliklerini belirlemek amacıyla standarttestlerden yararlanılmaktadır. Böylece öğrencinin kendi
özellikleri hakkındaki farkındalıklarının artırılması vedolayısıyla buna uygun alan / meslek seçmelerisağlanmış olur.
5- Program Değerlendirme
Eğitim programları bileşenlerinin yapısı ve niteliğineilişkin olarak sistematik bilgi toplama ve değerlendirmesürecidir. Program değerlendirme eğitimprogramlarının planlanması, mevcut programlarve/veya ürünlerin etkililiğinin değerlendirilmesi veeğitim programlarının ve/veya ürünlerin geliştirilmesiamacıyla yapılır.