Performans Değerlendirme Hakkında Merak Edilenler

1. Performans Değerlendirmesi Nedir?
Performans değerlendirmesi, yöneticilerin çalışanın iş performansını değerlendirdiği, güçlü ve zayıf yönlerini belirlediği, geri bildirim sundukları ve gelecekteki performans için hedefler koydukları resmi bir değerlendirmedir. Performans değerlendirme, çalışanların iş sorumluluklarını ne kadar etkili bir şekilde yerine getirdiklerini dair bir değerlendirme ve organizasyonel hedeflerin gerçekleştirilmesine katkıda bulunma sürecidir.

Performansı etkin bir şekilde değerlendirebilmek için bir yöneticinin bir iş için özel beklentinin farkında olması, çalışanın davranış ve sonuçlarını izlemesi, gözlemlenen davranış ve sonuçları beklentilerle karşılaştırması ve aralarındaki eşleşmeyi ölçmesi gerekir.

2. Performans Değerlendirmesi Ne değildir?
Performans değerlendirmesi, çalışanın iş performansı hakkında ayrımcı veya önyargılı değerlendirmeler içermez. Çalışandan gizli yapılan bir süreç değildir ve temeli disiplin sağlamak ya da yaptırım uygulamak üzerine kurulmamıştır.

3. Performans Değerlendirmesi Nereden Gelmektedir?
Son 10 yılda performans değerlendirme süreçleri oldukça değişti ve evrimleşti. Bu değişiklikler özellikle teknoloji, işçi hakları ve iş yerinde yaşanan gelişmelerden kaynaklanmaktadır. İşçi memnuniyetinin daha fazla üretkenliğe yol açtığı ilk araştırmalardan başlayarak 2. Dünya Savaşı’ndan sonra hükümet ve ordudaki uygulamalardan etkilenme gibi süreçler sonrası günümüz performans değerlendirme kapsamı ortaya çıkmıştır. Özellikle 2000’li yıllarda şirketler yazılım tedarikçileri ile performans değerlendirmelerini otomatikleştirerek büyük bir adım atmışlardır. Bununla beraber 360 derece performans değerlendirmeler oldukça popüler hale gelmiştir.

4. Etkili Performans Değerlendirmenin Özellikleri Nedir?
Performans değerlendirmeleri, ilerlemeyi ölçmekte ve bir kişinin profesyonel hedefler koymasına yardımcı olmaktadır. Etkili performans değerlendirmenin özellikleri aşağıdaki gibi olmalıdır:

Değerlendirme sürecini açıklar.
İş beklentilerini netleştirir.
İş becerilerini gözden geçirir ve günceller.
Başarıları ve hedefleri gözden geçirir.
Değerlendirir ve ödüllendirir.

5. Performans Değerlendirmesi Neden Önemlidir?
Performans değerlendirmeleri, bir kuruluşun kullanabileceği en önemli iletişim araçlarından biridir. Performans değerlendirmeleri hem çalışan hem de işveren için faydalıdır çünkü geri bildirim sağlama, çalışan performansını tanıma ve gelecekteki iş performansı için beklentileri belirlemeye yardımcı olmaktadır. Ayrıca, eksik olan performansları anlama ve performansın nasıl geliştirilebileceği hakkında samimi konuşmalar yapma fırsatı doğurur. Devam eden performans değerlendirmeleri gelecekte ciddi sorunlardan korunmanıza yardımcı olabilir. Hem çalışanların hem de kuruluşunuzun nasıl başarılı olabileceği hakkında çalışanlarla yöneticiler arasında açık bir iletişim ortamı yaratır.

6. Performans Değerlendirme Neden Yapılır?
Performans değerlendirmesi, ücretleri ve maaşları yönetmek, performans geri bildirimi vermek ve bireysel çalışanların güçlü ve zayıf yönlerini belirlemek için yaygın olarak kullanılır. Ayrıca, yöneticilerin ve çalışanların beklentileri belirlemek, sonuçları gözden geçirmek ve performansı ödüllendirmek için de yapılmaktadır. Doğru ve sık yapılırsa, çalışan performans ölçümünün şirketiniz üzerinde gerçekten olumlu bir etkisi olmaktadır.

7. Performans Değerlendirme Yöntemleri Nelerdir?
Performanslarını ölçmek için tüm kuruluşlar tarafından kabul edilen tek bir değerlendirme yöntemi yoktur. Çalışan performansını değerlendirmek için çeşitli yöntem ve teknikler kullanılmaktadır. Bunlar iki geniş kategoride sınıflandırılabilir: Geleneksel Yöntemler ve Modern Yöntemler.

Geleneksel yöntemlerin örnekleri arasında grafik derecelendirme ölçekleri, kritik olaylar, eşli karşılaştırma ve sıralama yöntemi sayılabilir. Bunlar bilgi, kapasite, yargılama, inisiyatif, tutum, sadakat, liderlik vb. kişisel niteliklere dayanan eski performans değerlendirme yöntemleridir.

Modern performans değerlendirme yöntemleri; amaçlara göre yönetim, değerlendirme merkezi yönetimi ve 360 derece performans değerlendirme gibi yöntemleri içerir. Modern teknikler çalışanın performansının sonuçlarına daha fazla önem vermektedir. 

8. Performans Değerlendirme Araçları Nelerdir?
Geleneksel performans değerlendirme süreçleri ne kadar zaman aldığı ve enerjiyi nasıl boşa harcadığı ile ünlüdür. Günümüzde teknolojinin gelişmesiyle daha kolay çözüm yolları ortaya çıkmıştır. Geçmişte kâğıt-kalem ile yapılan değerlendirmeler, teknolojinin hayatımıza girmesiyle ilk başlarda e-posta ya da dijital dosya paylaşımlarıyla yapılmıştır. Çağın dijitalleşmesiyle beraber son zamanlarda yaygın olarak performans değerlendirme yazılımları kullanılmaya başlanmıştır. Performans değerlendirme yazılımları sayesinde zaman kazanan yöneticiler, şeffaf bir şekilde hızlı ve kolayca performans değerlendirme süreçleri yönetebilmektedir. 

9. Performans Değerlendirmesinin Amaçları Nelerdir?
Çalışan değerlendirmesi, bireyin performansını ve şirket kültürünü iyileştirmeyi amaçlayan birçok amaca hizmet eder. İşte profesyonel çalışan değerlendirmelerinin faydalarından bazıları:

Çalışanların onlardan ne beklendiğini daha iyi anlamalarına yardımcı olurlar.
Yönetici, çalışanın güçlü ve motivasyonlarını daha iyi anlama fırsatına sahiptir.
Çalışanlara gelecekteki performanslarını nasıl artırabilecekleri konusunda yardımcı geri bildirimde bulunurlar.
Çalışanın ve yöneticinin çalışanın geleceği için plan yapmasına yardımcı olabilirler
Promosyonları, yükseltmeleri ve primleri adil bir şekilde değerlendirmek için yararlı olabilecek standart metriklere dayalı kişilerin objektif değerlendirmelerini sunarlar.
10. Performans Değerlendirmesi Nasıl Yapılır?
Performans değerlendirme sürecindeki ilk adım, çalışanlardan beklenen performans standartlarının belirlenmesidir. Belirlenen standartlar kuruluşun amaçlarına ve misyonuna uygun olmalıdır.
Sadece standartların belirlenmiş olması yeterli değildir. Beklenen performans seviyesi çalışanlara iletilmeli, böylece onlardan ne beklendiğinin iyi bir şekilde farkında olunmalıdır.
Performans değerlendirme sürecinin en önemli adımı gerçek performansın ölçülmesidir. Performansı ölçmenin çeşitli yöntemleri vardır.
Standart performans seviyeleri ayarlandıktan ve gerçek performanslar ölçüldükten sonraki adım, gerçek performans ile standart performans karşılaştırması olacaktır. Bu karşılaştırma, gerçek performans ile beklenen performans arasındaki boşluğun belirlenmesini sağlayacaktır; bu boşluklar eğitim ve gelişim yoluyla tamamlanabilir.
Performans değerlendirme süreci performansın yalnızca değerlendirilmesiyle bitmiyor. Çalışanlara performansları hakkında geri bildirimde bulunmak esastır.
Gerçek ve beklenen performans seviyesi arasında bir boşluk bulunduğunda, düzeltici eylemler yapılmalıdır. Bir boşluğun nedenini analiz ederek, boşluğun tamamlanabilmesi için uygun önlem alınmalıdır.
11. Ne sıklıkta yapılmalıdır?
Herhangi bir kesin ölçütü yoktur. Performans değerlendirme sonrasında alacağınız aksiyonlara göre 3, 6 aylık veya 1 yıllık değerlendirmeler şirketlerin iş hedeflerine ulaşmasında etkili olmaktadır.

12. Performans Yönetimi ile Performans Değerlendirmesi Arasındaki fark Nedir?
Genellikle performans yönetimi ve  performans değerlendirmesi birbirinin yerine kullanılır. Bazı benzerlikleri olabilir ama aynı anlama gelmemektedirler.

Performans yönetimi kurum genelinde çalışan performansını yönetme ve geliştirme sürecidir. Çalışan performansını belirli bir süre için planlamayı, izlemeyi ve değerlendirmeyi amaçlar. Performans yönetiminin sonucu çalışanları motive etmek ve verimliliklerini ve etkinliklerini daha da arttırmaktır. Çalışan performansını düzenli olarak değerlendirme sürecine ise performans değerlendirme adı verilir. Dolayısıyla, performans değerlendirmesi, kapsamlı bir performans yönetimi yaklaşımının ayrılmaz bir parçasıdır.

13. Performans Değerlendirme Yapmak Zorunlu Mu?
Ülkemizde performans değerlendirmesi yapılmasının zorunluluğu kapsamında herhangi bir hukuki dayanak bulunmamaktadır. 4857 sayılı İş Kanunu’nda açıkça yerini almamış olsa bile, bazı noktalarda performans değerlendirmeye başvurulduğundan bahsedilmektedir. Çalışanın işten çıkarılması noktasında  “İşçinin yeterliliğinden kaynaklanan sebepler” adı altında değinilmiştir fakat burada bahsedilen yeterlilik kelimesinin sınırlarında netlik yoktur.  Performans değerlendirmesi kapsamında işten çıkarılma isteniyor olması durumunda kanun gereği adil ve tarafsız bir şekilde yapılması gerekmektedir. Ayrıca konuyla alakalı çalışana doğru bilgilendirme yapılması ve kendini savunma hakkının verilmesi gerektiği kanunca ifade edilmektedir.

14. Performans Değerlendirmenin Çalışanlara Ana Etkileri Nelerdir?
Motivasyon: Performans değerlendirmesi, bir çalışanın verimliliğini arttırması için motivasyon işlevi görebilir. Performans değerlendirmesi sonucunda çalışana yıkıcı olmayan geri bildirimler yapılması motivasyonunu arttırarak eksiklerini tamamlamasına yardımcı olabilir.

Açıklık: Çalışanlar, yıl boyunca yönetim rehberliğinde, yeteneklerini gösterip görevlerini en iyi şekilde yerine getirirler. Performans değerlendirmesinin bir kısmı, bir yönetici ve çalışanın iş tanımını gözden geçirmesi ve çalışanın performansını beklentilerle karşılaştırmasıdır. Bu, çalışanlara işlerini daha iyi yerine getirmesinde yardımcı olacak açıklık ve anlayış duygusu verir.

Sorumluluk almak: Performans değerlendirme sürecinde çalışanın tüm yıl boyunca gösterdiği başarılar ve zorlandığı noktalar not edilmelidir. Bunlar, değerlendirme sırasında çalışana sunulduğunda, çalışana başarılarından yararlanma ve performans sorunlarının sorumluluğunu üstlenme fırsatı verir. 

Takım çalışması: Bir performans değerlendirmesi sırasında, çalışanın gösterdiği performansın tüm organizasyonun verimliliğini nasıl etkilediğini anlatmak kurumsal hedeflere ulaşmak için işbirliğine teşvik edebilir. Çalışanlar performanslarının başkalarının işlerini yapmalarında nasıl etkilediğini anladıklarında, kendi iş görevlerini genel bir şirket bağlamına oturtabilirler.

15. Performans Değerlendirme Nerelerde Kullanılır?
Düzgün tasarlanmış ve iletilmiş bir performans değerlendirme sistemi kurumsal hedeflere ulaşmada ve çalışanların performansını artırmada yardımcı olabilir. Performans değerlendirme aşağıdaki alanlarda sıklıkla kullanılmaktadır:

Performans iyileştirme.
Tazminat ayarlamaları.
Eğitim ve gelişim ihtiyaçları.
Kariyer planlama ve geliştirme.
Eşit istihdam fırsatı.
İnsan kaynaklarına geri bildirim.
Tazminat programları.
İç çalışan ilişkileri.
Çalışan potansiyelinin değerlendirilmesi.
16. Performans Değerlendirme Kriterleri Nelerdir?
Bir organizasyondaki farklı çalışan sınıflarının performansını değerlendirmek için kullanılabilecek bazı kriterler vardır. Bir kuruluş değerlendirme için hangi performans değerlendirme kriterlerini kullanacağına önceden karar vermelidir. Bireysel özellikleri, davranışları veya iş sonuçlarını değerlendirmeye dayalı bir sistem mi istiyor? Bu karar kuruluşun performans değerlendirmesini nasıl kullanmayı amaçladığına bağlıdır.

Kişisel özellik: çalışanları, iş performansıyla ilgili olan bireysel özellikler veya kişisel özellikler açısından değerlendirmektedir. Girişim, tutum, yaratıcılık, saldırganlık, güvenilirlik ve kişilik, çalışanların değerlendirildiği özelliklerin örnekleridir.

Davranış Tabanlı: Başarıya götüren belirli davranışlara odaklanır. Davranışlar, davranışların ürettiği sonuçlar açısından (istenen veya istenmeyen) etkili veya etkisiz olarak değerlendirilir. Çalışanları davranışsal boyutlarda değerlendirmek, çalışan gelişimi için özellikle önemlidir.

İş Sonucu: Çalışan başarısını dikkate alır. Bu yaklaşım, ölçümün kolay ve açık olduğu işler için işe yarar. İş sonuçlarına örnek olarak para olarak satış hacmi veya üretilen işin miktarı ve kalitesi verilebilir.

Kaynak: https://www.pusula360.com