Okuduğunu Anlamayı Etkileyen Faktörler

24 Mart 2025, 06:16

Okuduğunu anlama becerisi hem uluslararası değerlendirme kuruluşlarının, hem de ulusal değerlendirme kuruluşlarının önemle üzerinde durduğu, hem de öğrencilerin öğrenim hayatları boyunca onlarla birlikte ilerleyecek becerilerdendir.

Bu anlamda okuduğunu anlama becerisi, pek çok bilgi ve becerinin okuma sürecinde işe koşulmasını gerektirir. Bu beceriler;

-Okuyucunun ön bilgi ve deneyimleri,

-Kelime bilgisi ve dağarcığı,

-Akıcı okuma becerisi,

-Anlama stratejilerini kullanma durumu,

-Motivasyon gibi duyuşsal faktörler ve metinsel özelliklerdir.

Okuduğunu anlama sürecinde, önceden edinilmiş ve zihinde hazır bekleyen depolanmış bilgilerin oynadığı etkin rol araştırmacılar tarafından fark edilmiş ve çok sayıda çalışmaya konu olmuştur. Araştırma bulguları yeni öğrenilecek bilgiyle veya okunacak metinle ilgili ön bilgilere sahip olmanın metnin anlaşılmasındaki etkililiğini destekler niteliktedir. Bu anlamda çocuklar, erken çocukluk döneminde ne kadar kitap okumaya maruz kalmışsa, evlerindeki kitap sayısı ne kadar fazlaysa, ebeveynlerin okuma alışkanlığı ne kadar yüksekse, çocuk okuduğunu anlama konusunda o kadar şanslıdır diyebiliriz.

Kelime bilgisi ve dağarcığı anlamına gelen kelime hazinesi, okumanın öğrenilmesinde ve yaşam boyu okuma becerilerinin güçlendirilmesinde de önemli bir rol oynar. Öğrenciler okudukları kelimelerin anlamını anlamazlarsa, anlama güçlüğü çekecek ve akıcı okuma becerilerini yavaşlatacaklardır. Erken okuyucular için, henüz kelime dağarcığının bir parçası olmayan kelimeleri sözlü olarak nasıl söyleyeceklerini bulmak daha zordur.

Benzer şekilde akıcı okuma becerisi, öğrencilerin metinleri doğru bir biçimde, metnin anlamına ve içeriğine uygun bir hızda, anlayarak okumaları şeklinde tanımlanabilir. Akıcı okuma becerisinin kazandırılmasında öğretmene büyük görevler düşmekte, akıcı okuma becerilerinin bütün öğrencilere kazandırılması öğretmenin en büyük görevi haline gelmektedir.

Yine öğretmen, okuma-anlamada işe koşulabilecek bazı stratejilerin model uygulamalarını (sesli okuma, önemli noktaları belirleme, ana düşünceyi bulma, metnin türünü belirleme, metnin düşünce yapısının analiz etme, cümle, paragraf ve metin içi paragrafların birbiriyle ilişkisini analiz etme gibi) sınıf içinde göstermelidir.

Okuma anlamayı etkileyen faktörlerin bilinmesi ve uygulanması çocukları okuma anlama becerilerinin geliştirilmesinde kilometre taşlarından birisidir.

Kaynaklar

Dilek Çakıcı. Şema Kuramının Okuduğunu Anlama Sürecindeki Rolü.

H. Ömer Beydoğan. Okuma Okuma anlae Anlamayı Etkileyen Stratejiler

Muhammet BAŞTUĞ VE DİĞERLERİ. OKUDUĞUNU Anlama Becerilerini Geliştirme. Pegem Akademi.