7. Sınıf Türkçe Ek Fiil Nedir? Konu Anlatımı

Ek fiil nedir, görevleri, örnek7. sınıf Türkçe dersinde ek fiil nedir, ek fiilin çeşitleri, kullanımı, görevleri, örnekleri ve ek fiil çekimi ile ilgili konular bulunmaktadır. Konu anlatımı şeklinde hazırladığımız bu yazı ile ek fiilin ne olduğunu, nerelerde kullanıldığını, hangi görevler üstlendiğini, kaç çeşit olduğunu örnek cümlelerle göstermeye çalışacağız. Bu konu, isim ve fiil çekimi konularının bir dalıdır ve Türkçenin dil bilgisi konularından biridir. Dil bilgisi konularını anlamak birçok öğrenci için zor olsa da, bu yazıyı baştan sona okuyunca ek fiilin ne kadar basit bir tanımı ve işlevi olduğunu görebileceksiniz.
Öncelikle şunu hatırlamamız gerekir ki, cümlenin temel öğesi yüklemdir. Yüklemsiz cümle olamaz. Ve yüklemler, bildiğiniz üzere “isim” veya” fiil” köklerinden meydana gelirler. Bir isim veya fiil kökünün, yüklem olabilmesi için çekimlenmesi gerekmektedir. Çekimlenmek isimler için ayrı, fiiller için ayrıdır. Fiil çekiminde, “fiil kökü + kip + şahıs” formülü uygulanmaktadır. Örneğin “git-” fiili tek başına bir yargı ifade etmez; çünkü çekimlenmemiştir. Bu fiil köküne “-ti” görülen geçmiş zaman kip ekini ve “-m” birinci tekil şahıs ekini getirdiğimizde; “git-ti-m” şeklinde bir çekimli fiil meydana gelir. İşte bu işe fiil çekimi denilmektedir.
Fiiler kip ve şahıs eki alarak çekimlenirken, isimler “ek fiil” alarak çekimlenmektedir. Bilmemiz gereken ilk altın kural şudur: Ek fiilleri, yalnızca isim kökleri alabilir. Bir fiilin, ek fiile ihtiyacı yoktur; çünkü o tek başına bir iş, oluş veya hareket ifade eder ve “kip + şahıs” ekleriyle fiil çekimine girebilir. Fakat isimler kip ve şahıs ekleri alamazlar, sadece ek fiil eklerini alarak isim çekimine girebilirler. Örneğin “akıl” ismi bir cümlenin yüklemi olarak kullanılacaksa, ona bir ek fiil getirmemiz gerekmektedir. “En büyük sermayemiz akıldır.” cümlesinde görüldüğü üzere, “akıl” kelimesi “+dır” ek fiilini alarak isim çekimine girmiş ve yüklem olarak kullanılmıştır. İşte isimlerin yüklem olarak kullanılmasını sağlayan eklere, ek fiil denilmektedir.
Ek fiillerin belli başlı görevleri şunlardır:
1) İsimlerin yüklem olarak kullanılmasını sağlamak
2) İsimlerin çekimlenmesini sağlamak
3) Basit zamanlı fiilleri, birleşik zamanlı fiiller yapar.
Ek fiilin dört çeşidi bulunmaktadır:
1) Görülen Geçmiş Zaman (Hikâye): Ek fiilin bu zamanı, “+idi” ekiyle yapılır.
2) Duyulan Geçmiş Zaman (Rivayet): Ek fiilin bu zamanı, “+imiş” ekiyle yapılır.
3) Geniş Zaman: Ek fiilin bu zamanı, “+dır/dir/tır/tir/tur/tür” ekleriyle yapılır.
4) Şart Kipi: Ek fiilin bu kipi, “+sa/+se” ekleriyle yapılır.
Birkaç örnekle ek fiilin kullanımını, görevlerini göstermeye çalışalım:
– “Geldiğimde misafirler evdeydi.” (ek fiilin hikâyesi)
– “Kız kardeşin ne kadar şanslıymış.” (ek fiilin rivayeti)
– “Bu evde her zaman gürültü vardır.” (ek fiilin geniş zamanı)
– “Gözlerin bozuksa mülakatta elenirsin.” (ek fiilin şartı)
– “Sınıfımıza gelen yeni arkadaş çok güzeldi.” (ek fiilin hikâyesi)
– “Bence en önemli ders tarihtir.” (ek fiilin geniş zamanı)
– “Oturduğumuz yerin altı boşluktu.” (ek fiilin hikâyesi)
Yukarıdaki cümlelere baktığımızda, yüklem olarak kullanılan altı çizili kelimelerin tamamı “ev, şanslı, güzel, tarih” gibi isim köklerinden oluşmaktadır. Bir ismi yüklem olarak kullanmanın tek şartı, ona ek fiil getirmektir. Bu cümlelerde de “güzel+di” şeklinde ek fiiller eklenerek, cümlenin yüklemi olarak kullanılmıştır.
UYARI: Bir isim kökü, eğer isimden fiil yapan bir yapım eki almışsa, o kök artık isim olma özelliğini kaybederek fiil olmuştur. Bunun için kökü isim olsa da, fiil gövdesi şeklinde bulunan kelimeler ek fiil alamazlar. Örneğin, “baş” sözcüğü bir isimdir. Bu kelimeyi biz “Akıl yaşta değil, baştadır.” şeklinde “+dır” geniş zamanlı ek fiilini kullanarak isim çekimi yapabiliriz. Fakat “baş+la-” şeklinde bir yapım eki aldığı zaman, artık o bir fiil olarak kabul edilir ve o fiil çekimine girer. “Arkadaşımla ders çalışmaya başladık.” cümlesindeki yüklem, “başla-dı-k” (fiil kökü + görülen geçmiş zaman eki + 1. çoğul şahıs eki) çekimli fiilidir.
Ek fiilin olumsuzu, “değil” edatıyla yapılmaktadır. Örneğin “Bu gözlük güzeldir.” cümlesinde “güzel” ismine gelen “+dir” geniş zamanlı ek fiil, bu kelimeyi olumlu anlamlı yüklem yapmıştır. Olumsuz çekim ise, “Bu gözlük hiç güzel değil.” cümlesindeki isim çekimindeki “değil” edatıyla sağlanmıştır.
Ek fiilin soru çekimi ise, fiil çekimlerindeki gibi “mi” edatıyla sağlanır. “Bu gözlük sence güzel mi?” veya “Burada hiç tarih kitabı var mı?” cümlelerinde görüldüğü üzere, standart soru kalıbı ile yapılır. Olumsuz cümlelerin çekimi, “değil mi?” kalıbıyla yapılır.

Alıntı