Kitap Özeti Nasıl Çıkarılır? Kitap Özeti Çıkarma Teknikleri

Kitabı okurken daha dikkatli ve önemli noktaları işaretleyerek okursanız, özetini çıkaracağınız vakit işiniz oldukça kolaylaşacaktır.

Kitap özeti çıkarma işinin yazılı olmayan ancak altın değerinde olan kuralları vardır. Bu kurallar ışığında özeti hazırlamak, her zaman için daha iyi bir sonuç elde etmenize yardımcı olur.

• Özet, bir bütün halinde olmalıdır. Giriş, gelişme ve sonuç birbiriyle bağlantılı bölümler olmalıdır. Giriş bölümünde kitap hakkında ufak bir tanıtım yapılmalı, gelişme bölümünde kitabın konusu ele alınmalı ve bu bölüm merak uyandıracak şekilde yazılmalıdır. Sonuç kısmına gelindiğinde ise kitabın okuyucularına en son nasıl bir etki bırakacağını anlatmak gerekir.
• Kitap özeti maksimum 2 sayfadan ibaret olmalıdır. Özeti uzun tutmak, kitap hakkında çok detaylı bilgiler verilmesine ve bu nedenle çekiciliğinin azalmasına neden olur. (Özetin 2 sayfadan fazla isteniyorsa, bu madde geçersizdir.)
• Özeti yazarken kısa cümleler kurmalı ancak kısa cümlelerle çok şey anlatmalısınız. Gereksiz kelimeleri ve cümleleri özetten uzak tutmalısınız. Kitap hakkında bilgi vermeyen her türlü cümle, özetten çıkartmalısınız.
• Kitap özetinde başrolde yer alan kişilerin bilgileri karşı tarafa iyi bir şekilde aktarılmalıdır. Bunun için de kişi analizini doğru bir şekilde yapmanız gerekir. “Ali her gün işe gider. Ali her gün yemek yer” gibi kişi analizleri yapmamalısınız. Daha çok “Ali çalışkan, dürüst, yardımsever ve işine bağlı” gibi karakteristik özellikleri ele almalısınız.
• Özet içerisinde sürekli olarak birbirini tekrar eden kelimelerden kaçınmalısınız.

Özensiz bir okuma yapıyorsanız daha sonra özet çıkarma ihtiyacınız olduğunda zihninizi aşırı yoracaksınızdır. Kitap özeti nasıl çıkarılır, kitap özeti çıkarırken dikkat edilmesi gerekenler ve özet nasıl yazılır sorusuna ayrı ayrı başlıklarda cevaplar verdik.

Sizde iyi bir kitap özeti yazmak istiyorsanız dikkate almanız gereken bir diğer durumda ilgi alanınıza giren ve sevdiğiniz kitapları okumanız olacaktır.

Kitap özeti çıkarma teknikleri için 3 farklı aşamadan bahsedeceğiz. Bunlar hazırlık, yazma ve gözden geçirme aşamalarıdır.

KİTAP ÖZETİ NEDİR?

Konumuza daha çok kitap özeti olarak bahsedecek olsak da, okunan bir makalenin ya da bir haberin özetini çıkarmak için de yer verdiğimiz hususlar geçerli olmaktadır.
Özet nedir? Sorusuna cevap verecek olursak; okunan herhangi bir kitabın, haberin, dergi veya makalenin önemli kabul edilebilecek ve asıl anlatılması amaçlanan kısımlarının kısa ve anlaşılır bir şekilde, özeti çıkaracak kişi tarafından kendi cümleleri ile toparlanmış olmasıdır.
Bir kitabın özetini çıkarmak için onlarca sayfa yerine, birkaç sayfa bilginin verilmesi kitabın özetinin iyi bir şekilde aktarılmasına bağlıdır. Bir kitaptaki ana karakterlerin kimler olduğu ve yaşanan olayların kimler etrafında nasıl döndüğünü kısa bir şekilde kendi cümlelerinizle aktarabilmeniz, başarılı bir özetin en önemli unsurlarıdır.

ÖZET NASIL ÇIKARILIR, NASIL HAZIRLANIR?

İyi bir özet çıkarmak için, bazı aşamaların titizlikle yerine getirilmesi esastır. Şayet herhangi bir şeyi özetini çıkarmak için okuyorsanız ya da ileride buna ihtiyaç duyabileceğinizi düşünüyorsanız, okuduğunuzu daha iyi anlamaya çalışırken aynı zamanda okunan şeyin temelde neyi aktarmaya çalıştığını iyi bir şekilde analiz etmek gerekir. İyi bir özet çıkarmak için, aşağıdaki hususları dikkate almanız sizi başarıya ulaştıracaktır.
 

1-) Kitap Özeti Çıkarma; Hazırlık Aşaması
Kitap özeti çıkarmak için atılması gereken ilk adım iyi bir başlangıca sahip olmak olacaktır.

Bu başlangıç için önce kendinize sormanız gerekiyor;

• Nelerden hoşlanıyorum,
• Hobilerim nelerdir,
• Okuyacağım kitap bana ne fayda sağlamalıdır,
• Okuduğum kitap bana heyecan, korku ve merak gibi duygulardan hangilerini vermelidir.

Bu soruların cevabını kendiniz için verdikten sonra bunların doğrultusunda bir kitap seçimi yapıp satın almalısınız. Kitap özetini daha kolay çıkarabilmek için bu seçtiğiniz kitapta önce;

• Ön kapak ve arka kapağı dikkatlice inceleyip analizini yapmalısınız.
• Arka kapaktaki görüş ve yorumları dikkatlice okuyup kişilerin kitap hakkındaki önemli kelimelerini not etmelisiniz.
• Daha sonra kitabın önsöz ve içindekiler sayfasının okumasını yapıp önemli notlarınızı aldıktan sonra,
• İlk bölümü ve son bölümü okuyarak kitap hakkında tahminler ve neler olabileceğinin tahlinini yapıp bir yere not ediniz. Kitabı tamamen okuduktan sonra bu tahminleriniz ve okumalarınızın önsözünü karşılaştırarak özete ekleyerek daha başarılı bir kitap özeti çıkarma şansınız olur.
• Bu ilk adımlar kitabı nasıl bir bakış açısıyla okumanız gerektiğini size gösterecektir. Sonrasında sessiz ve tam konsantre olabileceğiniz bir şekilde kitabı okumalı ve önemli yerleri sürekli çizmelisiniz. Eğer kütüphaneden aldığınız bir kitapsa önemli yerlerin fotoğrafını çekebilir ya da not alabilirsiniz.

Kitabı tek seferde bitirme yoluna gitmemeniz zihninizi daha aktif tutacak şekilde bir kaç günde okumanızı gerçekleştirmeniz gerekmektedir. Akıcı ve anlayarak okumanında en önemli koşulu kitap okurken belirli aralıklar vermek olacaktır.

2-) Kitap Özeti Çıkarırken Yazma Aşaması
Okunan kitap özeti nasıl yazılır sorusu için nasıl bir dilde yazacağınız oldukça önemlidir. Kitap özetinizi yazacağınız dil için yapmanız gerekenler;

Tamamen sizin zevkinize kalmış olmasına rağmen en çok beğenilenler bir arkadaşına anlatıyormuş gibi yazılan betimleme ve örnekleme dili daha çarpıcı olacaktır.
Bir topluluğa sunuyormuş gibi akademik bir dil kullanılacak kitaplar ise siyasi, politik ve tarih kitabı özetleri olabilir.
Özet çıkarma amacına karar verdiğinizde bilinçaltınızda aslında bunun da şekline karar vermiş sayılırsınız.
İkinci aşama olan kitabın özetini yazma aşaması için öncelikle hedefini belirlemiş ve yazacağın dili seçmiş olmalısın. Okuduğun kitabın ana hatlarına değinmeli en sonunda kendi görüşlerin ile birlikte özetinde bir son bulmasını sağlayacak şekilde yazmalısın.

En fazla efor sarfedilecek ve sık sık düşünülecek aşama olduğu için yazma aşamasına geçmeden önce iyi dinlenmeli ve zihnini meşgul edecek bütün unsurlardan uzak durmalısın.

• İyi bir özet çıkarmak için aşağıdaki aşamalara dikkat edip kendi tarzınla fark yaratabilirsin.
• En başından özetin neyi kapsayacağını belirterek özete başlamalısın. Özetin kapsamını açık bir şekilde belirtmekle birlikte aralarda yardımcı düşünceleri kullanarak yazmayı sürdürmelisin.
• Hazırlık aşamasında bahsettiğimiz kitabın bütününü ele almak yazma aşamasında oldukça önemlidir. Kendi beklentileriniz ile kitap okumasının sonundaki farkları belirtmeli ve değerlendirme yapmalısınız.
• Özette kullanmanız gereken bir diğer dil ise “Yazar şöyle der” – “Kitapta böyle yazıyor” gibi kelimeler ile kitabın içerisinde yer alan ve not aldığınız önemli kısımlardan bazılarını özetinizde yazmalısınız.
• Kitabın vermek istediği mesaj, okuyaların bu mesajdan ne aldıklarına dair yorumlar ve sizin kitaptan aldığınız mesajı özetinizde belirtmelisiniz.
• Kitap özetinde genel olarak geniş zamanlı bir dil kullanılması gerekmektedir. Ancak önemli noktalarda yukarıda da belirttiğimiz gibi kendi düşüncelerinize dair anektodları belirtmelisin.
• Kısaca; Özet, bir bütün halinde olmalıdır. Giriş, gelişme ve sonuç birbiriyle bağlantılı bölümler olmalıdır. Giriş bölümünde kitap hakkında ufak bir tanıtım yapılmalı, gelişme bölümünde kitabın konusu ele alınmalı ve bu bölüm merak uyandıracak şekilde yazılmalıdır. Sonuç kısmına gelindiğinde ise kitabın okuyucularına en son nasıl bir etki bırakacağını anlatmak gerekir.

3-) Kitap Özeti Çıkarmada Son Aşama
Kitap özeti çıkarma konusunun son aşaması ve aynı zamanda en önemli aşaması, özeti kontrol etme aşamasıdır.

Bu sadece özet çıkarırken değil yaptığınız bütün işlerde de böyledir. Kitap özeti çıkarırken da başlangıç ve son çok önemlidir. Özeti kontrol ederken mutlaka dikkatli bir şekilde okumalı ve yazmak istediklerinizi tam olarak anlatıp anlatamadığınızı değerlendirmelisiniz.

Özet okumanın ve değerlendirmenin yolu; kitabın özetini sanki başkası yazmış da siz değerlendiriyormuşsunuz gibi düşünmektir. Kendi özetinizi bu şekilde okumalı, eğer mümkünse başkasına sesli bir şekilde okutmalısınız. Bu sayede tarafsız bir değerlendirme yapma imkanınız artacaktır.

Özette içinize sinmeyen veya yanlış yazmış olduğunuz yerleri mutlaka işaretlemeli, özeti okuduktan sonra bu bölgeleri düzeltmelisiniz.

Düzeltirken de nasıl en iyi şekilde yazabileceğinize odaklanmalı ve farklı cümlelerle bu bölgeleri anlatmayı hedeflemelisiniz.

Giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinin tam olarak amacına ulaşıp ulaşmadığını da kontrol sırasında değerlendirmeli, özeti son kez ise üzerinde düşünmeden hızlıca okumalısınız. Teknik kusurları ve okumayı düzeltip kitap özetini çıkarmış olursunuz.

Kitap Özeti Yazarken Dikkat Edilmesi Gereken Püf Noktalar

Kitap Özeti Kaç Sayfa Olmalıdır? = Kitap özetleri en fazla 2 – 3 sayfa olmalıdır. Bazı ödev durumlarında daha fazla istenildiği olabiliyor. Ancak kaç sayfa yazmanız gerektiği belirtilmediyse 3 sayfayı geçmeyecek şekilde ve akıcı bir dille yazmalısınız.
Kitap Özeti Hangi Deftere Yazılır? = Kitabın özetini alelade bir deftere yazmamalısınız. Gerekiyorsa çizgisiz ve temiz bir kağıda tek yüz olacak şekilde yazmanız daha güzel olacaktır.
Kitap Özeti Hangi Zaman İle Yazılır? = Kitabın duruma göre değişmekle birlikte geniş ve geçmiş zaman kipleri oldukça fazla kullanılmaktadır.
Kitap tahlili ile özet farklı şeylerdir. Özetin bir tahlile kaçmasına izin vermemek için çok fazla subjektif yorumlar yapmamalısınız.
 

Kitap Özeti Nasıl Yazılır?
Bu sorunun muhatabı olmak güzel olmasa da bazı öğrenciler okumak istemedikleri kitabın özetini çıkarmak durumunda kalabiliyor. Aslında her kitabı okumalı ve üzerinde bazı değerlendirmeleri yapmalısınız.

Sizin ufkunuzu açacak, hayata bakışınızı değiştirebilecek ve tahlil yeteneğinizi geliştirmeyecek bir kitap yoktur. Okuduğunuz kitap ne kadar kötü olursa olsun kötü olduğunu farketmenizi sağlaması dahi önemli bir gelişme olacaktır.

Sizde okumak istemediğiniz ve okumadığını bir kitabın özetini çıkarmak istiyorsanız yapmanız gerekenler şunlardır;

Kitap özetinin amacı yazarı eleştirmek değil onun kitapta anlatmak istediğini en kısa yoldan aktarmaya çalışmaktır. Bu nedenle kitabı okumadan özet çıkarmak istiyorsanız objektif yorumlar ile ilgili bilgileri edinmelisin. İnsanların yazar ya da kitap hakkındaki eleştirilerini kitap özetinde kullanmamalısın. 

Yazarın cümlelerini kullanmayı planlıyorsan mutlaka ama mutlaka atıf yapmalısın. Kitapta bazı bölümleri açarak yazarın cümlelerini özete ekleyebilirsin. Bunu yapman halinde kendi cümlelerin gibi değil atıf şeklinde özetine eklemelisin. 
Bir özet bütün anlatıyı kapsamak zorundadır. Bu kapsam içerisinde yaşanan olayların açıklaması, karakterler ve kitabın nasıl sonlandığı yer alır. Bu yüzden önsöz, başlangıç ve son hakkında bilgilere sahip olmalı ve aynı zamanda karakterleri de özetinde bulundurmalısın.

Akademik Kitap Özeti Nasıl Çıkarılır?

• Açık olarak kitabın kapsamına özet yazarken değinmeniz gerekmektedir.
• Bir bütün olarak başlayıp özeti çıkarırken ifade edilen şeyleri yansıtmalısınız.
• Kitabın vermiş olduğu mesajı özet ile okuyucuya aktarabilmelisiniz.
• Özet ile kitabın konusu birbiri ile bağlantılı olmalı.
• Çıkarılan özete sonradan dönerek mutlaka göz gezdirilmeli ve eksikler giderilmelidir.