Türkistanlı Harizmi Kimdir?

16.yüzyıl ünlü İtalyan matematikçisi Gerolamo Cardano’nun, dünyanın en büyük düşünürleri arasında saydığı Musa el-Harizmi (780-850) bu tanımı hak eden bir Türk bilim adamıdır. Türkistan’ın Harizmi (Harzem) bölgesindeki Hive’de doğan bu büyük düşünür; matematik, gökbilim ve coğrafya üzerine yapıtlar üretti ancak gerçek ününü matematikçi olarak yaptı ve yazdığı kitapla, cebir’e adını vererek, bilimde ölümsüzler arasında yerini aldı.

Harizmi o denli büyüktü ki, Batı ve Arap tarihçiler, başka Türk bilim adamlarına yaptıkları gibi onu da Türk saymak istemediler. Etnik kimliğini ya açıktan yadsıdılar ya da hiç söz etmediler. Kimileri adını doğduğu bölgeden almasına karşın, Harizmili olduğunun şüpheli olduğunu söylediler ve dayanaksız bu savı kanıtlamak için, “Harizmi’de doğan bir insanın Bağdat’a gelmesinin çok zor olacağı” gibi akıl dışı gerekçeler ileri sürdüler. Harizmi’yi, kaynaklarına Arap-İslam bilgini olarak geçtiler…

Harizmi’yi ölümsüzlüğe eriştiren iki temel yapıttan birincisi, kuramsal yanı ağır basan ‘El Cebir v’almu-kabele’ yani ‘Onarma ve Eşitleştirme’ dir. Kitapta, matematiğin birçok konusunu ele alıyor, ancak denklemlerin basitleştirilmesi konusunda olağanüstü bir başarı sağlıyordu. Yapıtın ilk sözcüğü olan el-Cebir, o günden bugüne, tüm dillerde algebra, ya da bizdeki cebir biçimiyle kullanıldı, kullanılmayı da sürdürüyor…]

Kaynak; METİN AYDOĞAN “Antik Çağdan Küreselleşmeye Yönetim Gelenekleri ve Türkler”