Ünsüz Değişimi ve Ünsüz Değişimine Aykırılık

Ünsüz değişimine, ünsüz yumuşaması da denilir. Değişim son harfin yumuşak sese dönüşmesi ile oluşur. Dilimizde bazı kelimeler telaffuz edilirken kelimenin sonuna ünlü ile başlayan bir ek geldiğinde genellikle ünsüz değişimi ( yumuşama) olur. 

“p, ç, t, k” sert ünsüzleriyle biten kelimelerin sonuna ünlü ile başlayan bir ek getirilirse “p, ç, t, k” yumuşayarak “b, c, d, g, ğ” olur. Buna ünsüz yumuşaması denir.

Bu olayı gerçekleşmesi için kelimelerin sonu, ” P, Ç, T, K” gibi sert ünsüz harflerle ile bitmesi gerekiyor.

Bu harfler ile biten kelimeler ünlü ile başlayan bir ek geldiğinde B,C,D,Ğ harflerine dönüşür. P-B, Ç-C, T-D, K-Ğ’ye dönüşür

Ünsüz Değişimi Örnekleri
Gök kelimesine ü harfi geldiğinde göğü kelimesine dönüşüyor
Hesap kelimesi ı harfiyle yumuşayarak hesabı halini alıyor.
Kıraç kelimesi ı harfini alır. Kıracı olur
Kağıt kelimesi ı harfini alır. Kağıdı olur
Kazanç-ı    Kazancı
Kalp-i    Kalbi
Yurt-u    Yurdu
Cilt-i    Cildi
Kapak-ı    Kapağı
Bant-ı    Bandı
Sebep-i    Sebebi
Renk-i    Rengi
Yaprak-ı    Yaprağı

Ünsüz Yumuşaması 
Ünsüz değişimine aykırılık nedir
Her kelime ünüz değişimine uğramaz. Bu birkaç gruptaki kelimelerde görülmez. Yabancı kelimelerde, özel isimlerde, tek heceli kelimeler, bazı Türkçe kelimeler

Yabancı kelimelerde ünsüz değişimi
Sanat, ın eki alarak Sanatın ,görüldüğü gibi t harfi d harfine dönüşmedi
Seyahat, e eki alarak Seyahete ,görüldüğü gibi t harfi d harfine dönüşmedi
Millet,in eki alarak Milletin,görüldüğü gibi t harfi d harfine dönüşmedi

Özel isimlerde ünsüz değişimi
Özel isimlere gelen eklerle son harfler yumuşama olmaz.

Necdet-in, Necdet’in
Atatürk-ün, Atatürk’ün

Gördüğünüz gibi özel isimlerde, ülke isimleri, kişi isimleri, şehir isimlerinde ünsüz değişimi olmaz. Okunuşta yumuşak okunur ama yazılışta aynen yazılır.

Tek heceli kelimelerde
Ot-u, otu
At-ı, atı

Bazı Türkçe kelimelerde

Kanıt-ı, kanıtı
Yaşıt-ı, yaşıtı
Yakıt-ı, yakıtı

Ünsüz değişimi ve yumuşama aynı mı?
Ünsüz değişimi sertleşme ve yumuşama olarak ikiye ayrılıyor. P,Ç,T,K – B,C,D,Ğ harflerine dönüşüyorsa yumuşama tam tersi ise sertleşme olarak ifade edilir.