UNICEF’ten Okullarda Corona Salgınını Önlemeye Yönelik Öneriler

Ajansın önemli esnekliğinin bir sonucu olarak, 1.500'den fazla ek üretici el dezenfektanı üretmek için ajansa kayıt yaptı. Aynı zamanda, ajans FDA'nın politikasına uygun olmayan ve kanıtlanmamış iddialarla pazarlanan diğer ürünlerle ilgili güvenlik endişelerini de ele alıyor.

Öncelikle, yetişkinler olarak bizlerin COVID-19 hakkında doğru bilgilere sahip olması çok önemli. Bilginin doğru kaynaktan alınması ve aktarılması, çocukların hastalıkla ilgili korku ve endişelerini azaltmaya yardımcı olacaktır. UNICEF, okul yöneticileri, öğretmenler, diğer okul personeli, ebeveynler, bakım verenler ve tüm vatandaşları bilgilendirmek için verilebilecek temel mesajları paylaştı. Bu önerilerin hayata geçirilmesi, güvenli ve sağlıklı okullar oluşturmaya katkı sağlayabilir. Bu yazıda UNICEF’in COVID-19’un önlenmesi, erken tespiti ve kontrolünde güvenli çalışmalar yürütebilmemiz için sunduğu açık ve eyleme geçirilebilir önerilerini aktaracağım. Bu rehber eşliğinde verilecek doğru eğitim ile umuyorum ki çocuklar da, evde, okulda ve toplumda hastalığı önlemek ve kontrolünü sağlamak için savunuculuk yapabilirler. 

A. Okul Yöneticileri, Öğretmenler Ve Diğer Okul Personeli İçin Yapılacaklar Listesi

 1.  Düzenli el yıkama ve pozitif hijyen davranışlarını teşvik edin, gösterin ve kavrayıp kavramadıklarını takip edin. 

Yaşa uygun el yıkama bölmelerinde sabun ve güvenli su bulunduğundan emin olun.
Sık ve derinlemesine el yıkamaya teşvik edin (en az 20 saniye).
El dezenfektanlarını tuvalete, dersliklere, salonlara ve mümkün olduğunca çıkışların yakınına yerleştirin.
Kızlar ve erkekler için yeterli, temiz ve ayrı tuvaletlerin bulunduğundan emin olun.
2. Okul binalarını, sınıfları ve özellikle su ve sanitasyon* tesislerini günde en az bir kez, özellikle de birçok insanın temas ettiği yüzeyleri (korkuluklar, öğle yemeği masaları, spor malzemeleri, kapı ve pencere kolları, oyuncaklar, öğrenme materyalleri vb.) temizleyin ve dezenfekte edin.

Yüzeyleri dezenfekte etmek için % 0,5 (binde 5) sodyum hipoklorit (saf çamaşır suyu) ve küçük parçaların dezenfeksiyonu için % 70 etil alkol kullanın. Temizlik personeli için uygun ekipmanı sağlayın.
3. Hava şartları izin verdiği ölçüde hava akışını ve havalandırmayı artırın (pencereleri açın, varsa klimayı kullanın, vb.)

4. El ve solunum hijyeni uygulamalarını teşvik eden tabelalar asın.

5. Çöplerin günlük olarak çıkarıldığından ve güvenli bir şekilde atıldığından emin olun.

B. Anne-Babalar/Bakım Verenler Ve Vatandaşlar İçin Yapılacaklar Listesi

Çocukların Stresle Başa Çıkmasına Yardımcı Olmak

Çocuklar strese farklı şekillerde cevap verebilirler. Yaygın tepkiler arasında uyku güçlükleri, yatak ıslatma, mide veya baş ağrısı, endişe, içe kapanıklık, öfke, yapışkan veya yalnız bırakılmaktan korkma görülebilir. Çocukların tepkilerine destekleyici bir şekilde yanıt verin ve onlara anormal bir duruma normal tepkiler verdiklerini açıklayın. Endişelerini dinleyin, onları rahatlatmak ve şefkat göstermek için zaman ayırın, güvende olduklarından emin olun ve sık sık takdir edin.

Mümkünse, çocukların oynamaları ve rahatlamaları için fırsatlar yaratın. Düzenli rutinlerini ve programlarını, özellikle uyumadan önce mümkün olduğunca koruyun veya yenilerini oluşturmaları için yardımcı olun. Olanlar hakkında yaşlarına uygun bilgiler sunun, neler olduğunu açıklayın ve kendilerini ve başkalarını enfeksiyondan korumak için neler yapabileceklerine dair net örnekler verin. Güven verici bir şekilde neler olabileceği hakkında bilgi paylaşın.

Örneğin, çocuğunuz kendini hasta hissediyor ve evde/hastanede kalıyorsa, şunu söyleyebilirsiniz: “Evde/hastanede kalman gerekiyor çünkü bu senin ve arkadaşların için bu daha güvenli. Bazen zor (belki de korkutucu ve hatta sıkıcı) olduğunu biliyorum, ama kendimizi ve başkalarını güvende tutmak için kurallara uymamız gerekiyor. Yakında her şey normale dönecek”.

1. Çocuğunuzun sağlığını izleyin ve eğer hastaysa onu okuldan uzak tutun.

2. Çocuğunuza hijyen uygulamalarını öğretin ve ona iyi bir model olun.

Ellerinizi sık sık sabun ve güvenli suyla yıkayın. Sabun ve su hazır bulunmuyorsa, en az % 60 alkol içeren el dezenfektanı kullanın. Eller görünür şekilde kirliyse ellerinizi daima sabun ve suyla yıkayın.
Güvenli içme suyunun mevcut olduğundan ve tuvaletlerin temiz olduğundan emin olun.
3. Çocuğunuzu soru sorması, size ve öğretmenlerine duygularını ifade etmesi için teşvik edin. Çocuğunuzun strese karşı farklı tepkileri olabileceğini unutmayın; sabırlı ve anlayışlı olun.

4. Gerçek bilgileri kullanarak ve öğrencilere birbirlerini düşünmelerini hatırlatarak “damgalamayı” önleyin.

C. Yaşa Özel Sağlık Eğitimi

Aşağıda, COVID-19 ve diğer virüslerin yayılmasını önleme ve kontrol etme çalışmalarına farklı yaşlardaki çocukların nasıl dâhil edileceğine dair öneriler bulunmaktadır. Faaliyetler, çocukların özel ihtiyaçlarına (dil, yetenek, cinsiyet, vb.) göre uyarlanabilir.

C.1. Okul Öncesi

• Öksürük ve hapşırmaların dirsekle kapatılması ve sık sık ellerin yıkanması gibi iyi sağlık davranışlarına odaklanın.

• Önerilen 20 saniyelik süreyi uygulamak için ellerinizi yıkarken bir şarkı söyleyin.

• Çocuklar el dezenfektanını ellerini yıkıyormuş gibi kullanabilirler.

• El yıkamayı takip etmek ve sık / zamanında el yıkamaya teşvik etmek için bir yol geliştirin.

• Semptomları (hapşırma, öksürme, ateş), hasta hissettiklerinde (baş ağrısı, mide ağrısı, sıcak veya ekstra yorgun hissetme) ne yapacaklarını ve hasta olan birini nasıl rahatlatacaklarını (empati ve güvenli bakım davranışı geliştirme) göstermek için kuklalar veya oyuncak bebekler kullanın.

• Çocukların birbirlerinden ayrı olarak oturmasını sağlayın, kollarını uzatmalarını veya “kanatlarını çırpmalarını” sağlayın. Arkadaşlarına dokunmamaları için yeterli alan bırakmalılar.

C.2. İlkokul

• Çocukların endişelerini dinlediğinizden ve sorularını yaşlarına uygun bir şekilde yanıtladığınızdan emin olun; onları çok fazla bilgiye boğmayın. Onları, duygularını ifade etmeye ve iletmeye teşvik edin. Karşılaşabilecekleri farklı tepkileri tartışın ve bunların anormal bir duruma verdikleri normal tepkiler olduğunu açıklayın.

• Çocukların, kendilerini ve başkalarını güvende tutmak için çok şey yapabileceğini vurgulayın.

Sosyal mesafe kavramını tanıtın (arkadaşlardan uzak durmak, büyük kalabalıktan kaçınmak, ihtiyaç haricinde insanlara dokunmamak vb.)
Öksürük ve hapşırmaların dirsekle kapatılması ve ellerin yıkanması gibi iyi sağlık davranışlarına odaklanın.
• Çocukların hastalık önleme ve kontrol ile ilgili temel kavramları anlamalarına yardımcı olun. Mikropların nasıl yayıldığını gösteren etkinlikler yapın. Örneğin, renkli suyu bir sprey şişesine koyarak ve bir beyaz kâğıda püskürterek damlacıkların ne kadar uzağa gittiğini gözlemleyin.

• Ellerinizi 20 saniye sabun ve suyla yıkamanın neden önemli olduğunu gösterin.

Öğrencilerin ellerine az miktarda sim koyun ve onları sadece suyla yıkayın. Ne kadar sim kaldığını görün. Daha sonra 20 saniye sabun ve su ile yıkayın.
• Öğrencilere yüksek riskli davranışları belirlemeleri ve davranışları değiştirmeyi önermek için senaryoları analiz etmelerini sağlayın.

Örneğin, öğretmen soğuk algınlığı ile okula gelir. Hapşırır ve eliyle ağzını kapatır. Bir meslektaşıyla el sıkışır. Sonra bir mendil ile ellerini silip öğretmek için sınıfa gider. Öğretmen riskli olan ne yaptı? Bunun yerine ne yapmalıydı?
C.3. Ortaokul

• Öğrencilerin endişelerini dinlediğinizden ve sorularını cevapladığınızdan emin olun.

• Öğrencilerin kendilerini ve başkalarını güvende tutmak için çok şey yapabileceğini vurgulayın.

Sosyal mesafe kavramını tanıtın.
Öksürük ve hapşırmaların dirsekle kapatılması ve ellerin yıkanması gibi iyi sağlık davranışlarına odaklanın.
Öğrencilere sağlıklı davranışlar için ailelerine model olabileceklerini hatırlatın.
• Öğrencileri damgalamayı önlemeye teşvik edin.

Karşılaşabilecekleri farklı tepkileri tartışın ve bunların anormal bir duruma verilen normal tepkiler olduğunu açıklayın. Duygularını ifade etmeleri ve iletişim kurmaları için onları teşvik edin.
• Öğrenci temsilciliği oluşturun ve halk sağlığı hakkındaki doğru bilgileri paylaşmalarını sağlayın.

Öğrencilerin okul duyuruları ve posterleri aracılığıyla kendi kamu spotlarını yapmalarını sağlayın.
• Gerekli olan sağlık eğitimini diğer konulara dâhil edin:

Fen Bilimleri dersi, virüslerin çalışma mantığı, hastalıkların yayılmasını ve aşıların önemini kapsayabilir.
Sosyal Bilgiler dersi, pandemi tarihi ile halk sağlığı ve güvenliği politikalarının evrimine odaklanabilir.
Medya Okuryazarlığı dersleri, öğrencileri eleştirel düşünen, “maker” (içsel motivasyonla üreten), etkili iletişimci ve aktif vatandaş olmaları için güçlendirebilir.
C.4. Lise

• Öğrencilerin endişelerini dinlediğinizden ve sorularını cevapladığınızdan emin olun.

• Öğrencilerin kendilerini ve başkalarını güvende tutmak için çok şey yapabileceğini vurgulayın.

Sosyal mesafe kavramını tanıtın.
Öksürük ve hapşırmaların dirsekle kapatılması ve ellerin yıkanması gibi iyi sağlık davranışlarına odaklanın.
Öğrencileri damgalamayı önlemeye teşvik edin.
Karşılaşabilecekleri farklı tepkileri tartışın ve bunların anormal bir duruma verilen normal tepkiler olduğunu açıklayın. Duygularını ifade etmeleri ve iletmeleri için onları teşvik edin.
Gerekli olan sağlık eğitimini diğer konulara dâhil edin:
Fen Bilimleri dersi, virüslerin çalışma mantığı, hastalıkların yayılmasını ve aşıların önemini kapsayabilir.
Sosyal bilgiler dersleri; pandemi tarihine ve bunların ikincil etkilerine odaklanabilir. Kamu politikalarının nasıl hoşgörüye ve sosyal uyuma teşvik edebileceğini araştırabilir.
• Öğrencilerin sosyal medya, radyo ve hatta yerel televizyon yayıncılığı yoluyla kendi kamu spotlarını yapmalarını sağlayın.

Medya okuryazarlığı dersleri, öğrencileri eleştirel düşünen ve “maker” (içsel motivasyonla üreten), etkili iletişimci ve aktif vatandaş olmaları için güçlendirebilir.
Not: El dezenfektanı ele sürülüp koklanırsa toksik (zehirli) değildir. Ancak yüksek miktarda yutulması toksik etki yaratmaktadır. Bu nedenle çocukların el dezenfektanlarını erişkin gözetiminde kullanması önerilmektedir.**

* Sanitasyon: Halk sağlığını korumak amacı ile yüzeylerden gıda kalıntıları, mikroorganizmalar, yabancı maddeler ve temizlik maddeleri kalıntıları gibi kirlerin uzaklaştırılması için alınan önlemlerin tümünü ifade eder.

** Kaynak: https://www.cdc.gov/handwashing/show-me-the-science-hand-sanitizer.html#twentysix ve https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/coronavirus-covid-19-update-fda-continues-ensure-availability-alcohol-based-hand-sanitizer-during

Çeviri: Dr. Deniz Özel, Tıp Bilişimi ve İstatistik Uzmanı, Akademisyen

denizeozel@gmail.com 

@denizeozel

“UNICEF’in “Key Messages and Actions for COVID-19 Prevention and Control in Schools” yayınından kısaltılarak çevrilmiştir.”

Kaynak: https://www.unicef.org/media/65716/file/Key%20Messages%20and%20Actions%20for%20COVID-19%20Prevention%20and%20Control%20in%20Schools_March%202020.pdf