Staj hakkında bilinmesi gereken her şey

Yaz dönemi öğrenciler açısından sadece tatil anlamına gelmiyor. Pek çok üniversite öğrencisi, iş tecrübesi kazanmak ve özgeçmişini güçlendirmek amacıyla yaz aylarında firmalara staj başvurusunda bulunuyor. Yükseköğretim sistemi içinde bazı bölümlerde (eğitim fakülteleri, mühendislik bilimleri, vb.) zorunlu stajlar söz konusuyken, bugün pek çok öğrenci ileride yapacağı iş başvurularında bir adım öne geçebilmek için kendi isteğiyle, yani okulu tarafından zorunlu tutulmasa da staj yapmak istiyor. 

Kapsamı geniş

3308 Sayılı Kanuna göre, 10 ve daha fazla personel çalıştıran firmaların, çalıştırdıkları personel sayısının yüzde 5’inden az olmamak üzere mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitimi yaptırma zorunluluğu bulunuyor. Bu düzenlemeye göre, 10’dan fazla çalışanı olan işverenler, firmalarında stajyer çalıştırmak zorunda. Firmalar stajyerlerini mesleki ve teknik eğitim veren liselerden ve/veya ilgili bölümlerde öğrenim gören üniversite öğrencileri arasından seçebiliyor.

Üniversite öğrencileri tarafından yapılan stajları, zorunlu stajlar, öğrencilerin bizzat kendilerinin başvuruda bulundukları ve üniversiteleri tarafından uygun bulunan zorunlu olmayan stajlar ile üniversiteden bağımsız olarak isteğe bağlı yapılan stajlar olarak ayırmak mümkün.

Stajyere ücret ödemek zorunlu mu?

Zorunlu staj dönemi için işletmelerde istihdam edilen stajyerlere asgari geçim indirimi hariç net asgari ücretin yüzde 30’u tutarında ücret ödenmesi gerekiyor. Bu uygulamayla, pek çok sektörde yaygın bir uygulama haline gelen stajyerin uzun dönemlerle ücret verilmeden çalıştırılması ve bunun bir maliyet avantajı olarak görülmesi de engellenmiş oldu.

2019 yılı için stajyerlere ödenmesi gereken en az ücret 548.7 TL. Dolayısıyla, tüm işletmeler, staj yapan öğrencilere asgari 548.7 TL ödemek zorunda. Stajyerlerin ücretlerinden herhangi bir vergi vb. kesinti yapılmadığından asgari geçim indirimi stajyerlere ödenmesi gereken ücret hesaplamasında dikkate alınmıyor. Yani, vergisi olmayan bir ücret ödemesi için asgari geçim indirimi doğmuyor.

Stajyer ücretine devlet katkı yapıyor

6764 sayılı Kanun ile staj yapan öğrencilerin ücretleri için devlet katkısı yapılması yönünde bir düzenleme getirilmişti. Söz konusu destek kapsamında, mesleki eğitim gören veya stajyer öğrencilere ödenebilecek en az ücretin 20’den az çalışanı olan işletmeler için üçte ikisi, 20 ve üzerinde çalışanı olan işletmeler için üçte biri 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu kapsamında devlet katkısı olarak ödeniyor. Buna göre, 2019 yılı için çalışan sayısı 20’den az olan işyerleri için söz konusu tutarın 2/3’ü, yani 365.8 TL; 20’den fazla çalışanı olan işyerleri içinse stajyere ödenmesi gereken tutarın 1/3’ü, yani 182.9 TL destek veriliyor.

Hangi firmalar staj zorunluluğu kapsamında?

Hangi işletmelerde mesleki eğitim gören veya staj yapan öğrencilerin çalıştırılması gerektiği 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu ile belirlenmiş durumda.

Buna göre, mesleki eğitim kapsamında olan ve 10 ve daha fazla sayıda çalışanı bulunan işletmelerde mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitimi, mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve kurumu öğrencilerine staj ve tamamlayıcı eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim veren yükseköğretim kurumu öğrencilerine staj yaptırılması gerekiyor.

Bu kapsamda, çalışan sayısının en az yüzde 5’i kadar öğrenci işletmede beceri eğitimi, tamamlayıcı eğitim veya staj görmek zorunda. Öğrenci sayısının tespitinde kesirler tam sayıya tamamlanıyor.

Diğer taraftan, zorunluluğu yerine getirmeyen işletmelere tam olarak idari para cezası olarak adlandırılması mümkün olmasa da mesleki eğitim yaptırmadığı her bir öğrenci için mesleki eğitime katkı payı ödeme şeklinde bir yaptırım getirilmiş durumda.

Stajda SGK primlerini işveren mi ödeyecek?

3308 Sayılı Kanuna göre, meslek lisesi öğrencileri ile zorunlu staj kapsamında olan (veya staj yapması üniversite tarafından uygun görülen) yükseköğretim kurumlarına kayıtlı öğrenciler için staj süresine ait sigorta primleri okulları tarafından ödeniyor. Yani, işveren için prim ödeme yükümlülüğü söz konusu değil. Diğer taraftan, üniversite eğitimleri sırasında staj gören öğrencilerden kayıtlı oldukları eğitim kurumunda zorunlu staj şartı bulunanların yanı sıra, okul tarafından staj yapması uygun görülen öğrenciler de staja başladıkları tarih itibarıyla sigortalı sayılıyorlar ve sigorta primleri yine okulları tarafından yatırılıyor.

Ancak staj gören öğrenciler adına sigorta primlerinin okul tarafından ödenmesi olası bir iş kazasında işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırmıyor.

Aday çırak, çırak ve öğrencinin eğitimi sırasında işyerinin kusuru halinde ortaya çıkabilecek iş kazaları ve meslek hastalıklarından yine işveren sorumlu. Ayrıca, firmalarda beceri eğitimi gören öğrencilerin de işyerlerinin şartlarına ve çalışma düzenine uymaları gerekiyor.

Zorunlu olmayan stajyerin diğer işçilerden farkı yok

Staj zorunluluğu olmayan, işveren tarafından bulunarak stajyer olarak çalıştırılan veya öğrenim gördüğü okulun haberi olmadan staj başvurusu yapan öğrenciler, Sosyal Güvenlik Kurumu açısından stajyer olarak kabul edilmedikleri için söz konusu öğrencilerin ücret, ücrete ilişkin vergi tutarı ve sigorta primlerinin, işyerindeki diğer çalışanlar için olduğu gibi, işveren tarafından ödenmesi gerekiyor.

Prof. Dr. Cem Kılıç

ntvyesorun@ntv.com.tr

Kaynak: NTV