OYUN ve ÇOCUK YAZI DİZİSİ OYUN MU? ZEKA OYUNU MU?

 
​Aileler ve eğitimciler çocukların eğitimi ve gelişimi konularında sürekli olarak kafa yormakta ve çocuklar için daha faydalı neler yapabiliriz ,fikrinin peşinden koşmaktalar. Özellikle son dönemde oyunların ;çocuğun bugün ve gelecekteki sosyal yaşamı, eğitimi, kişiliği ve gelişimi konusunda ne kadar önemli olduğunun daha net anlaşılmasıyla birlikte insanlar oyun seçimi konusunda çok daha dikkatli davranıyor. Bunun sonucunda eğitimciler zeka oyunu adı altında satılan oyunları daha fazla tavsiye ederken, aileler de yerine göre çok daha yüksek fiyatlar ödeyerek çocuklarına bu oyunlardan alıyorlar. Peki zeka oyunlarının tüm oyunlar içerisinde nasıl bir yeri var? Zeka oyunu diye satılan ürünler, gerçekten zeka oyunu mu?
 
​Bu durumu açıklayabilmek için önce zeka oyunlarının ne olduğunu açıklamalıyız. Belli kural, kavram ve yönergeleri kullanarak akıl yürütme, ilişki kurabilme, analiz yapma, strateji geliştirme ve tüm bu becerileri bir amaca ulaşmak için kullanmayı sağlayan oyunlara zeka oyunları diyoruz. Tek kişilik oyunlar , soru ve ipuçlarından sonuca ulaşmayı sağlarken; iki veya daha fazla kişiyle oynanan oyunlar ise genel olarak rakip(ler)i yenmeye yöneliktir. Çok oyunculu oyunlarda, tüm oyuncular için kurallar aynı olmalı ve şans başarısı (zar, kura vs.) olmamalıdır.
 
​Tanıma bakıldığında adını zeka oyunu olarak bilmediğimiz birçok oyunun bu tanımla uyuştuğunu görürüz. Her oyun kendi içerisinde belli bir mantık ve strateji içermektedir. Futbolda bir oyuncu çok zekice bir pas atabilir, saklambaç oynayan bir çocuk çok stratejik bir noktaya saklanabilir, bilardo oyununda oyuncu beyaz topu rakibi etkisiz hale getirecek bir noktaya gönderebilir. Buradan da anlaşılacağı gibi her oyunun içerisinde az veya çok akıl ürünü hamleler görebilmek mümkündür. İçerisinde şiddet, hakaret, aşağılama içermediği sürece her oyun zeka gelişimini olumlu yönde desteklemektedir. Zeka oyunu diye ayrıca bir alan oluşmasının nedeni ise bazı oyunların tamamen mantık ve strateji üzerine kurulmasından kaynaklanmaktadır. Zeka oyunları, fiziksel becerinin ikinci planda kaldığı zihinsel süreç becerilerinin ön plana çıktığı oyunlar olarak tanımlanabilir. Zeka oyunlarının oyun ailesinde bu kadar önemli bir yer teşkil etmesinin sebebi tüm oyunlar içerisinde aklımızı en fazla kullandıran oyun çeşidi olmasıdır.
 
​Gelelim piyasada zeka oyunu diye satılan oyunlara; acaba üzerinde zeka oyunu yazan tüm oyunlar zeka oyunu mu? Burada biraz bilgi biraz da dikkat gerekiyor. Satranç, dama, dokuztaş, mangala gibi geleneksel strateji geliştirme oyunları ile sudoku, kendoku, kakuro vs. gibi kağıt kalem oyunları en bilinen zeka oyunları olarak göze çarpıyor. Şu an piyasada satılan yüzlerce farklı zeka oyunu var. Bunlar içerisinde çok başarılı oyunlar olduğu gibi çok kötü taklitler ve hiçbir yönergesi olmayan çeşitli materyaller de mevcut. Hepsi belli kırtasiye veya mağazaların zeka oyunları standında bir arada yer alıyor. Zeka oyunu alırken malzeme kalitesine, içerisinde yönerge ve kuralların yazılı olmasına, içerdiği materyal boyutunun çocuğun yaşına uygun olmasına ve oynamak için yapılacak hamlelerin mantık ve strateji üzerine kuruluyor olmasına dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu şartları taşımayan bir materyal, oyun veya oyuncak olabilir ancak “zeka oyunu” olamaz. Bir materyalin kutuyla kaplanıp üzerine zeka oyunu yazılması onu zeka oyunu yapmaz!
 
​Zeka oyunlarının faydalarının görülmesi ve bu faydaların birçok alanda ispatlanması popülaritesini günden güne artırıyor. Özellikle aileler, çok küçük yaşlardan itibaren çocuklarına zeka oyunları alıyor ve çocuklarını bu alana yönlendiriyor. Bu durum geleceğe dair ciddi olarak umut vaat etse de her durumda olduğu gibi burada da sağduyulu yaklaşmak gerekiyor. Oyun ,çocuk için bir uğraş değil ihtiyaçtır. Bu ihtiyacı zeka oyunlarının tek başına karşılaması beklenemez. Gelişim fiziki, psikolojik, sosyolojik, bilişsel alanda bütüncül bir şekilde gerçekleşmektedir. Oyunların farklı alanlara hitap ettiği düşünüldüğünde çocuğun tüm oyunlara ihtiyacı vardır. Bu nedenle çocuğu sürekli olarak bir noktaya yönlendirmek yerine tüm oyunları oynayabilmesine imkan tanımak daha doğru olacaktır. Daha önemlisi ise oyun ortamının yaşıtlarıyla birlikte oluşmasıdır. “Gönül ne kahve ister ne kahvehane, gönül sohbet ister kahve bahane.” sözündeki kahveyi oyun, sohbeti de oyun arkadaşı ile değiştirirsek tamamen çocuklara uyumlu bir söz haline getirebiliriz.
 
 
​​Ümit Kenan YAVUZ
​​​​​​​      Zeka Oyunları Eğitmeni&Oyun Danışmanı