Okullar Aidat Adı Altında Para Toplayabilir mi?

Okulda aidat toplamak yasal mı?
 

Velilerimiz 'vermek istemiyorum' dediğinde 'kaydınızı yapmıyoruz' durumu söz konusu değil, yasal olarak bu mümkün değil. Bazen okulda iyileştirmeler için bağış talebi olabiliyor. Kayıt parası mevzuata aykırıdır.

Milli Eğitim Bakanlığı okullara kayıtların başlamasıyla birlikte her yıl yaptığı gibi okullarda “zorunlu bağış alınmaması” konusunda bir genelge yayımladı.

Özellikle son yıllarda okullarda adı “kayıt parası” olmasa da “zorunlu bağış” toplanmakta, veliler bağış yapmaları konusunda zorlanmakta.

MEB’e Şikayetiniz mi Var?

Ayrıca kayıt sırasında istenen belgelerin yanısıra 3-5 top fotokopi kağıdı da velilerden istenmekte.

Gerek Anayasa’mızdaki esaslar, gerek Milli Eğitim Bakanlığı’nın genelgeleri doğrultusunda okul idarelerinin bu tarz zorunlu taleplerinin olması yasal değil.

Zorunlu Bağışlar Neden Toplanıyor?

Her kayıt döneminde toplanan zorunlu bağışlar elbette kişisel harcamalarda kullanılmıyor. Bu paralar makbuz karşılığından alındığından ya da belirlenen okul aile birliği hesabına yatırıldığından zorunlu olarak okul ihtiyaçları için kullanılmakta.

Milli Eğitim Bakanlığı okulların ihtiyaçlarını karşılayabileceği gerekli ödeneği sağlamadığı için okul idareleri bu yola başvurmak zorunda kalıyor.

Her ne amaçla olursa olsun “gönüllülük” dışında talep edilen paralar yasal değil.

Kayıt Parası İsteniyorsa

Eğer çocuğunuzun okula kaydı sırasında sizden bağış adı altında zorunlu bir para ya da araç-gereç-malzeme talep ediliyorsa bu talebi ısrarla geri çeviriniz.

Milli Eğitim Bakanlığı bu konuda sıkıntı yaşayan veliler için bir “şikayet hattı”nı hizmete soktu.

Çağrı merkezine bu tarz şikayetlerin iletilebileceğini belirten MEB, “Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde özel bir ekip kurduk. Kayıt parası alındığı iddiasına konu olan okulları tek tek tarıyoruz. Yapılan ihbarı anında değerlendirip, o okulda denetim yapıyoruz. Eğer zorla kayıt parası alan bir okul tespit edersek, okul müdürleri hakkında inceleme başlatacağız. Gerekirse, soruşturma açacağız.

KAYIT PARASI “BAĞIŞ” ADI ALTINDA NASIL ALINIYOR?
Millî Eğitim Bakanlığı Okul-Aile Birliği Yönetmeliği’nin bu konuda bir düzenlemesi vardır. Bağış konusu okul aile birliğinin görevleri arasında girmektedir. Okula yapılan ayni ve nakdî bağışları kabul ederek kayıtlarını tutmak, sosyal, kültürel etkinlikler ve kampanyalar düzenlemek, şartlı bağışları amacına uygun olarak kullanmak gibi görevleri vardır. Bağışlarla okulun ekonomisini ayakta tutmak asıl görevdir.

Yönetmeliğin 13. maddesine göre okul aile birliği yönetim kurulu, eğitim ve öğretim kalitesinin artırılması için yaşanan güçlüklerin giderilmesi adına okul müdürlüğü ve velilerle iş birliği yapabilir. Ancak bu iş birliği yine kişisel iradeye bağlı olup velileri zorlayarak yapılamaz. Okul aile birliğinin faaliyetleri çerçevesinde yapılacak iş birliklerinde gönüllülük esas olup bu anlamda öğrenci ve velilere yaptırım uygulanması, yönetmelik çerçevesinde mümkün görünmemektedir. Yani kayıt parasını yatırmazlarsa veya istenilen miktarda bağış yapılmazsa velilere uygulanan “çocuğunuzun kaydını yaptırmıyoruz” yaptırımı hukuka ve ahlaka uygun değildir, ayrıca toplumun etik değerleriyle örtüşmemektedir.

Yönetmeliğin 15. maddesinin 2. fıkrasına göre; okul aile birliği, velileri hiçbir surette bağış yapmaya zorlayamaz, okul kayıt döneminde bağış ve yardım toplayamaz. Ayrıca Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yürütülen proje ve yapılan protokoller kapsamında okul ve kurumlarda yapılacak faaliyetlerden ücret talep edilemez. Velilerden okulun ihtiyaçlarını gidermek için veya başkaca amaçlarla zorla para toplanamayacağı belirtilmişse de son dönemlerde gelen şikâyetlerde devlet okullarında zorla para toplandığı duyulmaktadır. Ayrıca istenen ücretler fahiş oranda olup yasal bir dayanağı bulunmamaktadır.

Sosyal devlet ilkesinin gereği olarak devlet öğrencilere eğitimde fırsat eşitliğini ve çağdaş standartlarda eğitim alma hakkını sunmak zorundadır. Bu hakkın kanunda ücretsiz olarak sağlanacağı belirtilmişse ücretsiz olarak sağlanmalı, bağış adı altında kayıt parası alınmamalıdır. Devlete verilen bu yükümlülük, okul aile birliği gibi okulun ufak kurumları tarafından yerine getirilemeyeceğinden birliğin veya diğer kurumların bu hususlarda velilere yaptırım uygulaması da mümkün değildir. Bağışlar kermes gibi etkinliklerde yapılmalı, kayıt yapılırken hiçbir şekilde idare velilerden para almamalı, veliler bu duruma mecbur da tutulmamalıdır. Aksi taktirde sosyal devlet ilkesine aykırı bir durum oluşur.

KAYIT PARASI İSTEYEN OKUL YÖNETİMİ İLE KARŞILAŞILDIĞINDA NE YAPILABİLİR?
Çocuğunu okula kayıt ettirmek isteyen veliler, kayıt parası adı altında yüklü bir miktar ödeme talebiyle karşı karşıya kaldığında iki tür hukuki yol izleyebilirler:

Öncelikle kayıt parasını ödemek istemeyen ve ödemeye zorlanan veli, okul idaresine isteklerinin yasal olmadığını ve kayıt parası vermeyeceğini net bir şekilde dile getirmelidir. Halen ödeme konusunda ısrar ediliyorsa mağdur veliler durumu ilçe milli eğitim müdürlüğüne, bir dilekçeyle bildirebilirler. Zorlama devam ediyorsa, dilekçeyi olayı anlatarak yazıp, ilçe milli eğitim müdürlüğüne (kurumun özel olarak dilekçede belirtilmesi takibi kolaylaştırır) ve bulunulan ilin valiliğine, kayıt altına alınmasını isteyerek elden iletebilirler. Dilekçeyle takip dahi olsa BİMER ve CİMER’e yazılabilir veya Alo Dilekçe 147 aranarak durum anlatılabilir. Bu süreçler idari başvuru süreci olup idare cevap vermediğinde ret cevabı olarak algılanır, akabinde idare mahkemesine başvurulabilir. Süreç ne olursa olsun kayıt parası sosyal devlet anlayışına aykırı olduğundan velinin ısrarlara rağmen parayı ödememesi gerekir.

Diğer bir hukuki yol ise kişinin bulunduğu yerin savcılığına suç duyurusunda bulunmasıdır. Zira okula kayıt ettirilmek istenen çocuğun eğitim hakkı engellenmiş olup, okul yönetimi hakkında haksız kazanç, tehdit, şantaj, hatta rüşvete kadar varan suçlamalarla şikâyette bulunulmasının önü açılmıştır. Milli Eğitim Bakanlığı’na ulaşan ihbar ve şikâyetlerle kayıt parası isteyen okul idarecileri hakkında gerekli inceleme ve soruşturma başlatılabilir. Sonrasında ise savcılık aşaması, kovuşturma aşamasına geçer ve ortada bir kamu davası oluşur. Şikâyet birkaç tanıkla da desteklenmeli, deliller varsa ortaya konmalıdır.

Kanun değişikliğiyle zorunlu eğitim süresinin sekiz yıldan kesintisiz 12 yıla çıkarıldığı biliniyor. Bu bağlamda Anayasa'nın 42. maddesinde belirtilen “devlet okullarının parasız olduğu hükmünden” ve okul aile birliklerinin velileri bağış toplama konusunda zorlayamayacağı kararı göz önünde bulundurulduğunda, kayıt parasının alınmasına izin verilmesi hem çocuğun hem de çocuğunun eğitimine yatırım yapan velinin insan hakkı ihlali anlamına gelir.