Gardner “Eğitilmemiş Zihin” kitabında beş zihin tipinden söz ediyor:

1. Disiplinli zihin: Üst üste belli bir düşünme biçimini benimseyerek belli bir alanı derinlemesine inceler.

2. Sentezci zihin: Bir konuya ilişkin ayrı parçaları anlaşılır bir şekilde bir araya getirerek, enine boyuna inceler.

3. Yaratıcı zihin: Geleneksel bilginin dışına çıkarak, ufkumuzu yeni düşüncelere uzatır. Yaratıcı zihin, sahip olduğu özgür tutum ve yaratıcılık bakımından, eğitilmemiş zihne en yakın zihin türüdür. Hal böyleyken, mevcut bilgiye ilişkin disiplin ve eğitimin yokluğunda, sözüm ona özgünlüğü ne ilgi çekicidir ne de bir işe yarar.

4. Saygılı zihin: Bu zihin, ırk, etnik köken, sınıf, kültür, kişilik ve bunun gibi diğer etmenlere ilişkin olarak insanlar arasındaki farklılıkları kabullenen bir zihin türüdür. Bu kabulün ötesinde, saygılı insan, kendini başkasının yerine koyarak diğerini anlamaya çalışır ve olumlu sonuçlara varır. Saygılı bir ortamın oluşturulması ve sürdürülmesi, çok kolay olmasa da önemlidir.

5. Etik zihin: Ulaşılması zordur ve çocuk zihninin görüş alanı dışında kalır. Etik bir çalışan ya da vatandaş, yetişkinlerin getirdiği roller bağlamında düşünen kişidir.

Saygılı zihne odaklanmak istiyorum. “Küreselleşen toplumda akraba ya da komşuya saygı göstermek yeterli değildir, tüm insanlara saygı duyulmalıdır. Eğer okul ortamında örneklenmez ve pekiştirilmezse, saygının nasıl ortaya çıkacağını tasavvur etmek oldukça zor bir hal alır.” diyor Gardner.

İşte tam da bu nedenle okul bence çok önemli bir kurum. Mesela geçen gün engelli bir çocuğun engeli nedeniyle diğer aileler tarafından okuldan attırılmaya çalışıldığını söylemiştik. Bu Gardner’in anlattığı saygılı saygılı zihnin tam tersi. Eğitilmemiş zihin. Aile bu eğitimden ve saygıdan yoksunsa, çocuğun bu zihniyeti öğreneceği yer okuldan başka bir yer olamayacaktır. Okul da eğitimsiz ailenin izinden giderse, saygısız zihinli bir okuldur. Bu vicdansızlık olmanın ötesinde vizyonsuzluktur. 

Dünyayı yöneten şirketler, saygı ve etik kavramlarına çok önem veriyorlar. Sen çocuğuna dışlamayı öğretiyorsan, çocuğunu küreselleşen dünyanın değerlerine ters yetiştiriyorsun ve adapte olma şansını da yok ediyorsun.