BEŞ MADDEDE KÖY ENSTİTÜLERİ

(İle İlgili Bildiklerim ve Anladıklarım)

1. Köy Enstitüleri 17 Nisan 1940 tarihinde, nüfusun yüzde sekseninin köylerde yaşadığı bir dönemde kurulmuş, 27 Ocak 1954'te kapatılmıştır. Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren gerçekleştirilmeye çalışılan değişim ve dönüşümün eğitim ayağında önemli bir proje olarak tarihteki yerini almıştır.

2. Yaparak, yaşayarak öğrenmeyi esas alarak tasarlanmış ve uygulamadan önemli başarılar elde edilmiştir. Köy Enstitüleri, okullarda yapılan örgün öğretimin yanında bir yaygın ve mesleki eğitim uygulaması olarak düşünülebilir. Köy Enstitülerinde ziraat ve hayvancılık eğitimi ile köyün kalkınmasının sağlanması, öğrencilere sadece teorinin değil uygulamanın da öğretilmesi ile günlük hayatta kullanabileceği bilgilerin verilmesi esas olmuştur. Köy enstitüleri projesi çocukların ve gençlerin yanında halkı eğitmeyi, köylüyü ekonomik, toplumsal ve kültürel alanlarda güçlendirmeyi de hedefliyordu.

3. Köy Enstitüleri eğitim tarihimizin en çok tartışılan konularından biridir. Üzerindeki tartışmaların çoğu ideolojik olmakla birlikte öğrencilerin çok çalıştırılarak ezilmesi, köylü-şehirli sınıfsal ayrımı yapılması, öğretmenlerin maaşının azlığı, müdürlerin yetkilerinin büyüklüğü, kız-erkek bir arada okuması da tartışma konusu olmuştur. İdeolojik tartışmaların özünde ise, ideolojik saplantıları olan insanlar yetiştirmesi, din dersinin olmaması, din karşıtlığını beslemesi, halkın geleneksel, kültürel, dinî ve ahlâkî değerlerinin yeterince önemsenmemesi gibi sebep ve/veya iddialar vardır.

4. Köy Enstitülerinin tartışma konusu olmaya devam etmesinin asıl sebebi ise; yerden göğe çıkaranların eksik ve hatalarını, yerin dibine batıranların da önemini ve yararlarını görmemesi vardır. Tartışmanın fayda sağlaması için, Köy Enstitüleri’nin objektif bir bakış açısıyla ve hata ve sevaplarının birlikte değerlendirilmesi gerekir.

5. Köy Enstitüleri bu ülkede tasarlanan özgün kurumlardır. Eğitim tarihimiz açısından önemli bir tecrübedir. Yaparak, yaşayarak öğrenme, hayata hazırlama ve üretime katılma bağlamında önemli başarıları bugün yeniden modellenebilir. Ancak nüfusun yüzde doksana yakınının şehirlerde yaşadığı günümüzde, Köy Enstitülerinin eski biçiminde yeniden açılması gerçekçi bir düşünce değildir.

Muhammet Yılmaz
17 Nisan 2020