Öz Bakım Becerileri Gelişimi

Erken dönemlerde annesine bağımlı bir şekilde hayatına devam eden çocuklar ilerleyen zamanlarda birtakım beceriler kazanarak bir anlamda ilerleyen dönemlere hazır olmak adına bir çıraklık evresinden geçerler. Kendilerine olan güvenleri ve yeterliliklerini kazanmaları açısından çocuklar, ebeveynlerini model alarak ve onların yönlendirmesiyle kendi bakımlarını sağlayabilmek amaçlı beceriler kazanmaktadırlar. Örneğin, çocuk iki yaşına geldiğinde bedeninin farkına varmaya başlayacak ve hedeflerini gerçekleştirmek adına harekete geçmeye başlayacaktır. Konuşmaya ve yürümeye başlamaları, kendi istediklerini yapmalarında etkili olan beceriler olarak örneklendirilebilir. Bu tür beceriler ve ilerleyen dönemlerde görülebilecek özbakım becerilerinin kişilik gelişimi üzerinde önemli etkileri bulunmaktadır. Çocuk, ebeveynlerinden onay ve olumlu geri bildirim alma isteği ile “Bak ne yaptım!” demesi kendini kanıtlama isteğinin bir sonucu olarak düşünülebilir. Ayrıca, çocuk ailenin parçası olma ve kendini ait hissetme isteği ile kendini kanıtlama ihtiyacı hissedebilmektedir. Ebeveynlerin bu konuda yapması gerekenler daha çok çocuğa olumlu tepkiler vermek ve onu motive etmek olacaktır. Ebeveynlere göre çocukların özbakım becerilerini geliştirme süreci kimi zaman karmaşık bir hal alabilmektedir, fakat çocuğun sürekli öğrenerek becerileri konusunda her geçen gün yetkinliklerini arttırmaları, onların ne ölçüde motive ettikleriyle ve bir anlamda koçluk yapmalarıyla bağlantılıdır. Gelişimsel olarak çocuğun ilk etapta başarılı olamadığı bir konuda ailenin destek olması, hatta çocuğun ilgilendiği etkinliğe bire bir katılarak çocuklarının becerilerini bir üst kademeye çıkarmalarına yardımcı olmaları ilerleyen dönemlerde çocuğun kendi özgürlüğünü alabilmesi açısından etkili bir davranıştır. Çocukların özbakım becerilerini dört ana başlıkta inceleyebiliriz.
Beslenme Becerileri:
Çocuklara bağımsız bir biçimde beslenme becerilerini kazandırmanın en etkili yolu normal gelişim sürecini bilerek çocuğu bu doğrultuda yönlendirmek olacaktır. Erken çocukluk döneminin başlamasıyla birlikte çocukların kendi başlarına beslenmelerine olanak tanınması uygun olacaktır. Örneğin, öncelikle çocukların ellerini kullanarak yiyebilecekleri yemeklerle pratik yapmaya başlanabilir, daha sonrasında çatal ve bıçak kullanmayı öğreterek süreç devam ettirilebilir. Öğün esnasında çocuğun özgür bırakılması önemlidir. Ebeveynler bu dönemde çocukların başarılı olmasını sağlamaya yönelik renkli tabaklar, mama sandalyesi ve renkli çatal bıçaklar gibi malzemeler kullanılabilir. Ayrıca, çocukların çabuk vazgeçmemesi adına cesaretlendirilmeleri de etkili olacaktır.
Giyinme:
Ebeveynlerin çocuklarının kendilerinin giyinmesi konusunda en az yardımda bulunarak cesaretlendirmeleri önemlidir. İlk olarak çorap giyip çıkarmalarına yardımcı olmak ve sonrasında pantolonlarını yukarı çekme ve tshirt giyerken kollarını kendileri geçirmelerinde onları cesaretlendirmek etkili olacaktır. İlk etapta, zorlayıcı olabilecek durumlarda (fermuar çekme ya da düğme ilikleme gibi) yardım edilebilir.
Hijyen ve Tuvalet Eğitimi:
Ebeveynlerin çocuklarının tuvalet alışkanlığı ve hijyen konularında gelişimsel olarak uygun dönemde olduklarına dikkat etmeleri gerekir. Çocukların tuvaleti kullanmaları giysilerini çıkarmaları, ellerini yıkamaları, dişlerin nasıl ve ne zaman fırçalanması gerektiği konularında cesaretlendirmek etkili olacaktır. Bu tür konularda çocuklara verilen destek ve zorlayıcı durumlarda yardımcı olmak, kendi yeterliliklerini ve özgürlüklerini sağlayabilmek açısından etkili adımlar olacaktır. Çocuklara günlük işler konusunda yardımcı olmak ve cesaretlendirmek (oyuncaklarını toplamak ya da masa düzenleme gibi): Çocukları bulundukları ortamı düzenli tutmaları konusunda cesaretlendirmek önemlidir. Masa düzenleme konusunda küçük görevler vererek çocuğun da bu sürece dahil olması sağlanabilir. Örneğin çocuktan sofraya peçeteleri veya kendi tabağını getirmesi istenebilir. 4 yaş öncesinde çocuğa bu tür görevler konusunda destek olmak ilerleyen dönemlerde diğer çocuklardan daha özgür olmalarını ve yardımsız bir şekilde işlerini halletmelerini sağlayacaktır. Yukarıda belirtilen özbakım becerilerinin gelişiminde ebeveynlerin desteği büyük önem taşır, ancak bu süreç sabır gerektirmektedir. Ebeveynlerin çocuklarının gelişim süreçlerini göz önünde bulundurarak onlara verecekleri destek, karakter gelişimi üzerinde etkisi olan ve ilerleyen dönemlerde kendini gösterecek becerilerin başlangıcı olacaktır.

alıntı.