KİTAP OKUMA ALIŞKANLIĞI ÜZERİNE ……

Ne zaman okuma ile ilgili bir yazı yazılsa veya bir konuşma yapılsa toplumumuzun okuma alışkanlığının olmadığından dem vurulur. Sebep olarak da sözlü gelenekten gelen bir kültürümüz olduğu veya ekonomik sebeplerden dolayı insanlarımızın okumayı istemedikleri gibi bir çok sebep öne sürülür.
Peki ne yapmalı?
Açık söylemek gerekirse büyükler için yapacak çok bir şey yok. Çünkü bütün köklü alışkanlıklar çocukluk yıllarında elde ediliyor. Eğer siz yetişme çağındaki bir çocuğa okuma ile ilgili bir bilinç verir ve bunun takibini yaparsanız başarıya ulaşırsınız. Bu yazıda çocuklarda okuma alışkanlığını geliştirmek için bazı öneriler bulacaksınız. Okuması ve uygulaması kolay olsun diye maddeler halinde yazmayı tercih ettim.
1. Alışkanlıklar küçük yaşlarda kazanılır. Dolayısıyla çocuğunuza daha okuma yazmayı öğrenmeden kitabın önemini kavratacak uygulamalar içinde olmalısınız. Kitap sadece belirli yaştaki insanların okuması gereken bir şey değildir. Her yaşın kitabı vardır. Çocuğunuz ilkokula başlamadan ona alacağınız boyama kitapları veya sesli kitaplar onun kitabı ve okumayı sevmesinde ilk adımları atacaktır. Eğer çocuğunuzun eline küçük yaşta oyuncak silah veriyorsanız hiç boşuna mafya dizilerini suçlamayın.
Çocuğunuz belki okula gitmeden önce okuma yazma bilmiyor olabilir. Ama siz biliyorsunuz. Dolayısıyla çocuğunuz ile kitap arasındaki ilk bağlantıyı siz kuracaksınız. Bunu ona kitap okuyarak yapabilirsiniz. Uyumadan önce kitap okumak ideal bir yol olabilir.
2. En iyi eğitim örnek olmaktır. Çocuğunuz muhakkak sizi ve diğer aile bireylerini kitap okurken görmelidir. Her akşam evlerde dizi saatleri uygulaması yapılıyor. Peki, kitap saati uygulaması neden yok? Günün belirli bir saatinde bütün aile bireyleri aynı anda kitap okuma saati düzenleyebilir. Çok değil günde yarım saat veya bir saat kitap okuma seansı çocuğunuza inanılmaz bir motivasyon kazandıracaktır.
3. Evinizde kitap konuşulmalıdır. Kitap okumayı destekleyen bir diğer uygulamada kitabı günlük hayatın içine sokmaktır. “Falanca kitap çok güzelmiş, şundan bahsediyor, aynı yazarın şu kitabı da güzel” gibi sözler muhakkak çocuğunuzun zihninde yer edecektir. Bir süre sonra o da okuduğu kitaplardan bahsedecek sizin gibi konuşabilmek için daha fazla okuma yolunu seçecektir.
4. Kitap en güzel hediyedir. Her akşam elinde hediyeler ile eve gelen bir baba her çocuğun hayalidir. Ama baba her akşam çikolata getiriyorsa bu ancak çocuğun dişlerinin çürümesini sağlar Çocuğunuza her fırsatta kitap hediye etmeye çalışın. Çünkü hediye almak sevindirici bir olaydır. Bu olay ile kitap fikri üst üstte geldiğinde çocukta kitabın sevindirici ve değerli bir şey olduğu izlenimi uyanacaktır.
5. Her çocuğun bir kütüphanesi olmalıdır. Çocuğunuzun odasına yapacağınız masrafın küçük bir kısmını kütüphane için ayırmaya ne dersiniz? Hatta imkân varsa çocuğunuz kendi kütüphanesini kendisi yapmalı, süslemeli, boyamalı… Bu şekilde kitabı ve kütüphaneyi daha çok sahiplenecektir. Birde üstüne “Ali’nin Kütüphanesi” yazdınız mı tamam Kütüphane çocuğunuzda kitap alma, kitap edinme ve biriktirme davranışlarında önemli katkılar sağlayacaktır.
6. Çocuğunuzu mutlaka kitap evlerine ve kitap fuarlarına götürün. Çocuğunuz devamlı süpermarket gezmelerine gideceğine biraz da kitap gezmelerine gitmiş olsun. En azından ayda bir düzenli olarak bir kitap mağazasını ziyaret edin. Çocuğunuzla beraber kitapları karıştırın, yeni çıkan kitaplara bakın bütçenize göre ona bir kitap alın.
Özellikle kitap fuarları kitap bilincini geliştirmek için önemli fırsatlardır. Kitabın ne kadar değerli bi araç olduğunu insanlara hatırlatır. Aynı zamanda birçok insanın kitaplarla ilgilenmesi kitap okumanın olağanüstü bir şey olmayıp doğal, olması gereken bir davranış olduğu konusunda çocuğa bir fikir verecektir.
7. Kitap istatistikleri tutun. Çocuğunuza küçük bir defter alıp okuduğu kitapları not etmesini söyleyin. Her ay sonunda, her yıl sonunda okuduğu kitap sayılarını tespit edin. Kitap sayılarında artış varsa onu ödüllendirin. Aynı zamanda tutulacak deftere kitaplardan alıntılar da yazılabilir.
8. Çocuğunuzu kitap seçimi konusunda yönlendirin. Yukarıda bahsettiğimiz gibi her yaşın kitabı vardır. Daha ilkokuldaki çocuğun önüne ağır dünya klasiklerini koyarsanız baştan kaybetmiş olursunuz. Çocuğunuzun yaşına göre okuması gereken kitapları tespit edip bunları çocuğunuza önerin. Fakat bu kitabı okuyacaksın diye baskı yapmayın. Çocuklar eğlenceli kitapları diğerlerine tercih edebilirler. O zaman yemek seçiminde uyguladığınız taktiği hatırlayın. Sebze yemeğini yemeyene tatlı yok! Çocuğunuza eğer bu kitabı okursan diğerini de okuyabilirsin tarzı yaklaşırsanız iki kitap birden okumasını sağlamış olursunuz.
9. Çocukların kitap yazarlarını tanımasını sağlayın. Gerek vefat etmiş, gerek yaşayan yazarları tanımak çocuğunuzun okuma bilinci konusunda önemli bir adımdır. Özellikle kitap fuarlarına, imza günlerine çocuğunuzu götürüp yazarları görmelerini ve konuşmalarını sağlayın. Çocuk yazarını bildiği bir kitabı daha heyecanla okuyacaktır.
10. Yazmak okumayı destekleyici bir aktivitedir. Bir şey üzerine yazı yazmak o şeye alıcı gözüyle bakmak demektir. Çocuğunuza kitap üzerine bir şeyler yazmasını önerin. Her kitap üzerine yarım sayfa kadar yazı yazsa ve bunları biriktirse oldukça büyük bir hazine oluşturuyor demektir.

11. Kitap ile ilgili dergileri, yazıları ve televizyon programlarını takip edin. Televizyonlarımızda pek kitap üzerine program yok ama kitap üzerine yayınlanan gazete ekleri, dergiler, internet siteleri var. Çocuğunuza rehberlik ederek bunları takip etmesini sağlarsanız okuma davranışı desteklenmiş olur.
12. Çocuğunuzu kütüphaneye götürün. Kütüphaneler internet sayesinde yavaş yavaş eski işlevselliklerini yitirse de kitap kurtları için hala vazgeçilmez yerler. Uygun bir zamanda çocuğunuz kütüphaneye götürüp kütüphaneyi gezdirin. Eğer kütüphaneye üye olması mümkün ise kendi kendine kütüphaneye üye olmasını sağlayın. Bu şekilde kütüphaneyi benimsemesi kolaylaşacaktır.
13. Kelime oyunları kitap okumayı teşvik edebilir. Gerek elektronik ortamda, gerekse klasik anlamda birçok kelime oyunu bulunuyor. Çocuğunuzu şiddete dayalı oyunlar oynaması yerine bunları oynamasını tavsiye edin. Hatta beraber ailecek oynayın. Çocuğunuza ne kadar kelime bilirse bu oyunlarda o kadar başarılı olacağını çok kelime bilmenin yolunun da çok okumaktan geçtiğini söylemeyi unutmayın.
14. Dergi, gazete ve diğer yayınlar takip edilmelidir. Okuma alışkanlığı sadece kitap ile sınırlı değildir. Belki kitaplar çocuğunuza sıkıcı gelebilir. Bu durumda dergiler imdadınıza yetişir. Özellikle çocuk dergileri cezp edici tasarım ve içerikleri ile çocukların gözdesidir. Bütçeniz el veriyorsa bir çocuk dergisine abone olabilirsiniz.
15. Çocuğunuzun kitap için para biriktirmesini sağlayın. Çocuğunuza istediği her kitabı almayın. Bazı kitaplar için para biriktirmesini sağlayın. Böylece kendi parasıyla kitap almış olacak ve kitabı daha çok sahiplenecektir. Bu alışkanlığı ilk başlarda harçlığına bir kitap zammı yaparak yerleştirmek mümkün olabilir. Örneğin 2 YTL harçlık alıyorsa 1 YTL kitap zammı yapılabilir.Okumayan, çocuklarının okumasına destek olmayan ebeveynlerin çocuklarının gerçek anlamda okuma alışkanlığına sahip olması beklenemez. Aksine ebeveynin bu konuda çocuğuna karşı göstereceği ilgi ve vereceği destek çocuğun okuma eğiliminin sürekli, düzenli biçimde ve eleştirel bir içerikte gerşekleşmesini, sağlayacaktır. Çocukların aile üyeleriyle olan ilşkileri, diğer bireylere , nesnelere ve tüm yaşama karşı aldığı tavırların, benimsediği tutum ve davranışların temelini oluşturur (Yavuzer 2002 : 132). Ayrıca ebeveynlerin eğitim düzeyi, mesleği ve ekonomik düzeyi bu alışkanlıkların kazandırılmasında etkilidir.

Çocuklara okuma alışkanlığının kazandırılması için anne-babalara önemli görevler düşmektedir.

Bu alışkanlığı kazandırmak için :

Küçük yaşlarda, çocuğa özel zaman ayırarak, onun ilgi düzeyi ve yaşına uygun öykü, masal kitaplarını okuyarak temeller atılabilir.

Evde hem aile fertlerinin hemde çocukların ulaşabileceği bir yere farklı türde kitapları içeren bir kitap köşesi oluşturulabilir. Eğer evde sürekli televizyon seyredilip hiç kitap okunmuyorsa çocuklarında kitap okumasını beklemek gerçekçi olmaz.

Kitaplar çocukların ilgi alanlarına göre ve çocukla birlikte seçilmelidir.-Anne babalar, çocukla birlikte alışverişe veya gezmeye gittiklerinde, bir kitapçıya ya da kitap-dergi reyonuna uğramayı ihmal etmemelidirler.

Kitap okuma alışkanlığının kazanılmasında kütüphane kullanımının etkisi büyüktür. Bu nedenle çocuklar için çevre kütüphanelerin tanıtılmasına yönelik gezilerin yanında okul kütüphanesinin aktif kullanımı için yönlendirilmeleri gerekir.

Anne babaların ödül listesinde mutlaka kitap olmalıdır.-Çocuğu sürekli okuması yönünde uyarmak yerine, kitap okuduğunda onu destekleyerek motive etmek daha doğru olur.

Yaşına uygun bir dergiye abone olması ya da düzenli bir şekilde takip etmesi için yol gösterilebilir.

Bu konuda araştırmaları bulunan Baumberger 'in (Baumberger 1990 : 45) ebeveynlere önerileri ise aşağıda sıralanmıştır ;

Ebeveynler çocuklarına yüksek sesle ve sıkça hikayeler okuyabilir ve anlatabilirler.

Çocukların gereksinimleri ve yaşına göre ebeveynler evlerinde kitaplık oluşturabilirler.

Ebeveynler ailece belli zamanlarda, belli bir sürenin okumaya ayrılmasını sağlayabilirler

Ebeveynler çocuklarına okudukları şeylerin önemini anlatabilirler

Ebeveynler, çocuklarını verdikleri harçlıkların bir kısmını kitap almak için harcaması konusunda eğitebilirler.

Çocukların okuma alışkanlığı kazanmasında aileden sonra öğretmenlerin de çok önemli rolleri vardır. Öncelikle iyi bir okuyucu olarak öğrencilere örnek olan öğretmenler aynı zamanda temel okuryazarlığın okuma alışkanlığına dönüşmemesi halinde bir anlam ifade etmediğini, kitap okumanın öğrenim sürecicinin bir parçası olduğunu ve yaşam boyu sürmesi gerektiğini öğrencilere sürekli ifade ederler.

Ayrıca öğretmenler bu konuyla ilgili çeşitli faliyetlerde bulunurlar;
İlk öğretimin ilk sınıflarında sınıf kitaplıkları oluştururlar. Sınıf panosunda öncelikli okunması gereken kitaplar sergiler ve öğrencilerin kitapla iç içe olmaları sağlarlar.

Sınıf öğretmenleri imkan varsa okul kütüphanesinde yoksa sınıf içinde serbest okuma saatleri düzenleyerek, çocukların kendi seçtiği kaynakları okuması için ortam hazırlarlar.

Okulda kitap okumanın önemini anlatan bir duvar gazetesi oluşturup, öğrencilerin okudukları kitaplarla ilgili yazıları bu gazetede sorgularlar.

Velilerle görüşmeler yaparak onları çocuklarına okuma alışkanlığı kazandırabilmeleri için neler yapmaları gerektiği konusunda bilgilendirirler.

Öğrencilerin sırf roman hikaye türü kitaplar değil, biyografi, gezi, hatıra, kişisel gelişim, araştırma vb. kitaplara da yönelmesini sağlarlar.

Öğrencileri okul kütüphanesini kullanmaları için yönlendirilebilir ve birlikte çevre kütüphanelere geziler düzenleyerek çocuklara kütüphane kullanma alışkanlığı kazandırırlar.

Çocuklara okuma alışkanlığı kazandırılması konusunda Prof. Dr. Bülent Yılmaz'ın dikkat çektiği dört nokta vardır ;

Çocukluk dönemi kişiliğin oluştuğu dönemdir

Okuma, sağlıklı ve gelişmiş bir kişiliğin temel taşlarından birisidir.

Ebeveyn ve öğretmen, çocuğa okuma alışkanlığı kazandırma ve geliştirmede doğrudan sorumlu kişilerdir.

Okuma alışkanlığı, ancak çocukluk döneminde kazanılır. Bu dört noktanın bilincine varılması, çocukların okuma alışkanlığı kazanmasına etki eder. Genel olarak ebeveynin çocuğuna göstereceği ilgi ve vereceği destek çocukların bu gün ve gelecekte okuyan ve ne istediğini bilen bireyler olmasını sağlayacaktır.
kaynak milliyet ve derleme
Derleyen A.Yılmaz UÇTU

Alıntı: Facebook Ali Yılmaz Uçtu Sayfasından