ÜLKEMİZDE İLLERE VE BÖLGELERE GÖRE YETİŞEN TARIM ÜRÜNLERİ

Türkiye ekonomisinde tarımın payı son yıllarda giderek azalırken, yerini sanayi ve hizmetler sektörüne bırakıyor.

Ancak halen birçok ilde en önemli geçim kaynağı olarak tarım öne çıkıyor

İşte illere göre ürünler, üretim miktarları, beklentiler, tahminler.

Çayın tek adresi: Karadeniz Bölgesi

Karadeniz ikliminin görüldüğü Karadeniz Bölgesi, her mevsim yağış görüldüğünden tarım ürünleri açısından da oldukça zengindir. Kuraklık isteyen buğday, arpa, yulaf, çavdar, mercimek, pamuk gibi ürünlerin yetişmesi mümkün olmasa da kıyı kesimlerinde tahılın yerini mısır almıştır. Bunun haricinde kış mevsiminde Doğu Karadeniz’deki ılık hava fındık, çay, turunçgil, zeytin gibi ürünlerin yetişmesini kolaylaştırmıştır. İç bölgelerinde yağışların azalması tahıl ve şekerpancarı gibi ürünlerin öne çıkmasını sağlar. Bölgenin en verimli tarım arazileri kuzeye bakan yamaçlarıdır.

İklim şartlarının da elverişliliği sayesinde bu bölgede çalışan nüfusun yüzde 70’i geçimini tarımdan sağlar. Karadeniz Bölgesi’nin öne çıkan ürünlerine bakıldığında ise çay ilk sıralardadır. Türkiye’deki çay üretiminin yüzde 100’ü Rize ve çevresinde yoğunlaşan ve Giresun’dan Gürcistan’a uzanan kıyı şeridinde gerçekleşir. Karadeniz Bölgesi’nde ekimi fazla olan bir diğer ürün de fındıktır. Türkiye’deki fındık üretiminin 85’i Trabzon, Giresun ve Ordu’da gerçekleşir. Amasya başta olmak üzere Kastamonu ve Tokat bölgelerinde elma göze çarpar. Ordu ve Giresun bölgelerinde ise soya fasulyesi ve turunçgiller; Rize ve Trabzon bölgelerinde ise kivi üretimi artmaktadır.

Karadenizde yetişen başlıca tarım ürünleri şunlardır
Fındık: Trabzon, Giresun ve Ordu başlıca üretim alanlarıdır. Türkiye toplam üretiminin % 85'i bölgeden karşılanır.
Çay: Giresun'dan Gürcistan'a kadar olan kıyı şeridinde yetiştirilir. Rize çevresinde yoğunlaşır. Türkiye toplam çay üretiminin %100'ü bu bölgeden karşılanır. Tabii ekim alanı en dar olan ürünlerimizdendir.
Tütün: Daha çok Orta Karadeniz Bölümü'nde (Samsun, Amasya ve Tokat çevresi) yetiştirilir. Ayrıca Batı Karadeniz'de Düzce dolaylarında da üretimi yapılır. Türkiye toplam tütün üretiminin %13'ü bölgeden karşılanır.
Mısır : Bütün kıyı boyunca yetiştirilir.
Elma: Bölgede Amasya başta olmak üzere Kastamonu ve Tokat çevresinde yetiştirilir.
Şekerpancarı: Amasya, Tokat, Kastamonu çevresinde tarımı yapılmaktadır.
Keten-kenevir: Kastamonu başta olmak üzere Sinop, Zonguldak çevresinde tarımı gelişmiştir.
Soya Fasulyesi: Ordu- Giresun çevresinde tarımı yapılmaktadır.
Zeytin: Soğuktan korunmuş Çoruh vadi oluğunda (Artvin -Yusufeli) tarımı yapılır.
Turunçgiller: Kış ılıklığı sebebiyle Rize çevresinde tarımı yapılır.
Kivi: Son yıllarda Rize ve Trabzon çevresinde tarımı yapılmaya başlamıştır.

Ayçiçeği tarlalarıyla bilinen Marmara Bölgesi

Marmara Bölgesi, karasal iklim ve Akdeniz iklimi arasında geçiş iklimi olarak bilinir. Özellikle meyve yoğun olarak Bursa taraflarında yetiştirilir. Şeftali, kiraz, çilek, kestane ve üzüm bu yörede yetişen meyve türleri arasındadır. Buğdayın yoğun olarak yetiştirildiği Trakya, İç Anadolu Bölgesi’nden sonra en çok verim alınan ikinci bölgedir. Marmara Bölgesi, tohumlarından yağ elde edilen ve bölgenin önemli geçim kaynaklarından biri olan ayçiçeği bitkisinin Türkiye üretiminin yüzde 80’inini karşılar. Özellikle Ergene ve Güney Marmara bölgeleri ayçiçeği tarlalarıyla bilinir.

Mısır üretimi ise Adapazarı ve Bursa dolaylarında artar. Bunun yanı sıra Meriç Ovası ve Edirne’de pirinç üretimi yapılır. Marmara Bölgesi’nin güney bölümü bilindiği üzere zeytin için elverişli şartlara sahiptir. Gemlik ve Mudanya bölgeleri Ege’den sonra zeytinin en çok yetiştirildiği yerlerdir. Bu bölge iri, sofralık zeytiniyle bilinir. İpek böceği yetiştiriciliğine bağlı olarak dut ekimi de Bursa, Balıkesir ve Bilecik yörelerinde yoğun olarak yapılır. Bursa ve Adapazarı bölgeleri meyvenin yanı sıra domates, patates, sarımsak, soğan, patlıcan, kabak ve biber üretimiyle de hem yerli halkının geçimine hem de Türkiye üretimine katkıda bulunur.

Marmara Bölgesinde Yetişen Tarım Ürünleri Nelerdir?

Buğday: Trakya’da Ergene Bölümü’nde yoğun olarak yetiştirilen bu bitki İç Anadolu’dan sonra 2. sırada yer almaktadır.
Ayçiçeği: Tohumlarından yağ elde etmek için yetiştirilen bu bitki Türkiye üretiminin % 80 ini karşılamaktadır. Ergene ve Güney Marmara Bölümleri’nde ayçiçeğinin ekimi yoğunlaşmaktadır.
Şekerpancarı: Trakya, Güney Marmara ve Adapazarı ovalarında ekim yapılmaktadır.
Tütün: Bölge, Türkiye üretiminde 3. sırayı almaktadır. Bursa, Balıkesir, Adapazarı’nda ekimi yoğunlaşmaktadır.
Mısır: Bölge, üretimde Karadeniz’den sonra 2. sırayı almaktadır. Adapazarı ve Bursa önemli ekim alanları olarak bilinmektedir.
Pirinç: Meriç ovalarında ekimi yoğunlaşan pirincin Edirne de üretimi ilk sırada yer almaktadır.
Şerbetçi otu: Bira sanayinde tad ve koku verici olarak kullanılan şerbetçi otu Bilecik Yöresi’nde ekimi yapılan bir ot olarak bilinmektedir.
Zeytin: Güney Marmara Bölümü’nde Gemlik ve Mudanya Yöresi’nde üretimi yoğunlaşmaktadır. Bölge, üretimde Ege’den sonra 2. sırayı almaktadır. Bu bölge iri kalitede sofralık zeytin yetiştirmektedir.
Dut: Bölgede ipek böceği yetiştiriciliğine bağlı olarak dutçuluk önem taşımaktadır. Bursa, Balıkesir, Bilecik Yöresi’nde yoğun olarak yetiştirilmektedir.
Meyve: Bursa Yöresi’nde yoğun olarak yetiştirilir. Şeftali, kiraz, çilek, kestane ve üzüm bu ürünlerin başlıcaları arasında yer almaktadır.
Sebze: Bursa ve Adapazarı ovalarında yoğun olarak yetiştirilmektedir. Domates, patates, sarımsak, soğan, patlıcan, kabak, biber başlıcaları arasındadır.

Meyve zengini Ege Bölgesi

Akdeniz ikliminin hakim olduğu Ege Bölgesi, kendine özgü meyve üretimiyle diğer bölgelerden ayrılır. Kar yağışı ve don olayı çok ender görüldüğünden iklimi itibarıyla verimli topraklara sahiptir. Türkiye zeytin üretiminin yüzde 48’i Edremit ve Ayvalık yöresi başta olmak üzere ve Ege Bölgesi’nin tüm kıyı şeridinde yapılır. Öne çıkan bir diğer tarım ürünü ise üzümdür. Türkiye’de üzüm üretiminin yüzde 40’ı bu bölgede yapılır. Kurutularak ihraç edilen çekirdeksiz üzümün tamamı Gediz Ovası, Büyük ve Küçük Menderes Ovaları’nda yetiştirilir. Kışın ılık havayı seven incirin Türkiye’de büyük bölümü burada yetiştirilir. Büyük Menderes, Küçük Menderes ve Gediz ovalarında üretim yoğunlaşır. Bunun haricinde turunçgiller, elma, kiraz üretimi de bu bölgede büyük önem taşır.

Ege Bölgesinde Yetişen Tarım Ürünleri Nelerdir?

Tütün : Türkiye tütün üretiminin % 50’sini bu bölge karşılar. Tüm kıyı ovalarında ekimi yapılan ve yurt dışına ihraç edilen tütün en çok Bakırçay Ovası’nda yetiştirilir.
Zeytin : Akdeniz ikliminin tanıtıcı kültür bitkisi olan zeytin en çok Ege Bölgesi’nde yetiştirilir. Türkiye üretiminin % 48’ini Ege Bölgesi sağlar. Edremit – Ayvalık Yöresi başta olmak üzere tüm kıyı kesiminde ve yer yer 100 km içerilere kadar zeytin yetiştirilir.
Üzüm : Türkiye’de üzüm üretiminin % 40’ını sağlayan bölge 1. sırada yer alır. Kurutularak ihraç edilen çekirdeksiz üzümün tamamını Ege Bölgesi üretir. Başta Gediz Ovası olmak üzere Büyük ve Küçük Menderes ovalarında yetiştirilir.
İncir : Kış ılıklığı isteyen ve Akdeniz iklimine uyumlu olan incirin %82’si bu bölgede yetiştirilir. Büyük Menderes, Küçük Menderes ve Gediz ovalarında incir üretimi yoğunlaşır. Kurutularak yurt dışına ihraç edilen incirin en çok yetiştirildiği yer ise Aydın’dır.
Pamuk : Akdeniz iklimine uyumlu olduğundan kıyı ovalarında ekimi yapılır. Büyük Menderes ve Gediz ovalarında üretimi yoğunlaşır. Türkiye üretiminin % 42’sini sağlayan Ege Bölgesi üretimde ilk sırayı alır.
Turunçgiller : Akdeniz iklimine uyumlu olan ve kış ılıklığı isteyen turunçgil üretimi, İzmir’in güneyindeki kıyı ovalarında yapılrı. Türkiye üretiminin %10’unu sağlayan bölge, Akdeniz Bölgesi’nden sonra 2. sırayı alır.
Pirinç : Çöküntü ovalarında ekimi yoğunlaşır.
Sebze : Bölgenin sebze üretiminde önemli bir yeri vardır. Domates, biber, patlıcan, patates, salata, kereviz, pırasa, başlıcalarıdır. 
Meyve : Bölge kendine özgü meyve üretimi ile diğer bölgelerden ayrılır. İncir, turunçgil ve üzümün yanı sıra elma ve kiraz üretimi de önem taşır.

Bereketli Çukurova’sıyla Akdeniz Bölgesi

En fazla yağışı kışın, en az yağışı yazın alan Akdeniz Bölgesi, cephesel yağışların en fazla görüldüğü iklime sahiptir. Bu sebeple daha çok tropikal meyvelerin yetiştiğini görmek mümkündür. Türkiye’de muz üretiminin yüzde 100’ü, turunçgillerin ise yüzde 88’i Akdeniz Bölgesi’nde yapılır. Kıyı şeridinin hemen her yerinde zeytin ve üzüm yetiştirilse de bölge halkı daha karlı olduğu için pamuğa yönelmiştir. Başta Çukurova olmak üzere kıyı ovalarında yetiştirilen pamuk ve mısır önemli bir geçim kaynağıdır. Bölgenin bir diğer öne çıkan ürünü olan buğdaydır. Çukurova’da pamuk ekilmeyen yerlerde buğday ekilir.

Akdeniz Bölgesinde Yetiştirilen Tarım Ürünleri

Kış ılıklığına bağlı olarak turunçgil ve muz üretimi yapılır. Muzun %100'ü, turunçgillerin % 88'i bu bölgede üretilir. Ayrıca Türkiye pamuk üretiminin % 35'i, sebzenin % 26'sı, yerfıstığının % 88'i anasonun % 65'i ve susamın % 80'i bu bölgeden sağlanmaktadır.
Buğday: Bölgenin hemen her tarafında yetiştirilir. Çukurova'da pamuk ekilmeyen alanlarda da ekilir.
Pirinç: Hatay'da Amik Ovası'nda, K. Maraş çevresinde ve Silifke civarında yetiştirilir.
Pamuk: Başta Çukurova olmak üzere diğer kıyı ovalarında yetiştirilir. Türkiye pamuk üretiminin yaklaşık % 33'ü bölgeden karşılanır. Tütün: Göller Yöresi'nde ve Hatay çevresinde yetiştirilir. Gül: Özellikle Isparta ve Burdur çevresinde tarımı yapılır.
Turunçgiller: Kıyı boyunca Finike, Antalya, Alanya, Anamur, Silifke, Mersin, ve Dörtyol'da yetiştirilir. Türkiye turunçgil üretiminin yaklaşık % 89'u bölgeden karşılanır.
Muz: Alanya ve Anamur çevresinde yetiştirilir. Türkiye'de yetiştirilen muzun tamamı bölgeden karşılanır.
Haşhaş ve ve şekerpancarı: Özellikle Göller Yöresi'nin ürünleridir.
Zeytin ve üzüm: Kıyı şeridinde hemen her yerde yetiştirilir. Ancak bölge halkı daha kârlı olan pamuk üretimine önem verdiği için zeytincilik ve bağcılık fazla gelişememiştir.

Sert iklimiyle Doğu Anadolu Bölgesi

Karasal iklimin hakim olduğu Doğu Anadolu Bölgesi, kışın soğuk ve karlı, yazın sıcak ve kurak geçtiğinden bu bölgede ancak dona ve sıcağa dayanıklı meyveler yetişir. Kayısı, yoğun olarak Malatya’nın sulanabilen alanlarında, Fırat ve Tohma kıyılarında yetiştirilir. Erzincan, Elazığ ve Malatya’da dut üretimi de yapılmaktadır. Akarsu boyların elma bahçeleri görmek mümkündür. Erzurum – Pasinler ve Horasan ovalarında lahana, patates ve buğday yetiştirilir. Bunun haricinde Malatya’da pamuk ve tütün üretimi yapılır.

Doğu Anadolu'da yetişen ürünler nelerdir?

Pamuk : Iğdır ve Malatya ovalarında yetiştirilir.
Tütün : Muş, Bitlis ve Malatya’da ekimi yapılır.
Tahıllar : Buğday Malatya, Elazığ, Erzurum-Pasinler ve Horasan ovalarında yetiştirilir. Buğdaya göre daha az sıcaklık isteyen arpa ise Kuzeydoğu Anadolu platolarında yetiştirilir.
Şekerpancarı : Sulanabilen tarım alanlarında yetiştirilir.
Sebze : Lahana ve patates Erzurum-Pasinler ve Horasan ovalarında yetiştirilir.
Meyve : Kayısı yoğun olarak Malatya’da sulanabilen alanlarda, özellikle Fırat ve Tohma kıyılarında yetiştirilir. Ayrıca Malatya, Elazığ ve Erzincan’da dut üretimi yapılır. Akarsu boylarında elma bahçeleri bulunur.
 

Tahıl Ambarı: İç Anadolu Bölgesi

Çevresindeki yüksek dağların etkisiyle deniz etkilerine kapalı olan İç Anadolu Bölgesi’nde step iklim özellikleri gözlenir. Bu yüzden kışları Doğu Anadolu’daki kadar sert geçmese de bölgenin doğusuna doğru iklim sertleşir. Yazları oldukça sıcaktır ve yağış miktarı da bir hayli azdır. Bu kuraklık tahıl tarımında nadas uygulamasını zorunlu hale getirir. Diğer taraftan yağışlar da sağanak halinde olduğundan tarım açısından koşulları zorlaştırmaktadır. Bütün buna rağmen bölge Tahıl Ambarı olarak nitelendirilir ve ağırlıklı olarak Afyon, Kütahya, Denizli ve Uşak bölgelerinde buğday ve arpa üretilir. Bunun haricinde önemli bir endüstri bitkisi olan şekerpancarı ve mısır da yoğun olarak bu yörelerde üretilir.

İç Anadoluda Yetişen Tarım Ürünleri

• Tahıl (özellikle buğday,arpa, çavdar, yulaf)
• Şeker Pancarı
• Elma
• Armut
• Sebze (baklagiller – fasulye, nohut, mercimek, bakla)
• Ayçiçeği
• Badem
• Patates

İç Anadolu Bölgesi, Anadolu’nun orta kısmında yer alan Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Bu konumu sebe­biyle bu bölgeye “Orta Anadolu” da denir. İç Anadolu Bölgesi’nin yüz ölçümü 151.000 km² olup bu alan Türkiye topraklarının %21′ini kaplar. Doğu Anadolu’dan sonra ikinci büyük bölgemizdir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi dışında diğer bölgelerin hepsiyle komşudur. Aynı zamanda Türkiye’de “tahıl ambarı” olarak da anımsanır.

Tarım Ürünleri
Tahıllar : En önemli buğday ve arpa üretim alanı Konya Ovası’dır. Burayı Ankara, Yozgat ve Kayseri takip eder.
Baklagiller : Nohut, fasulye, yeşil mercimek gibi baklagillerin üretimi önemlidir. Bu ürünler üretimde ilk sırayı alır. Konya ve Yozgat mercimek üretiminde birinci sırada gelir.
Patates : Üretiminde bölge ilk sırayı alır. Niğde ve Nevşehir’de üretilir. Buralardaki volkanik arazi patatesin büyümesi açısından çok elverişlidir.
Şekerpancarı : Sulama yapılan yerlerde özellikle Konya, Eskişehir ve Aksaray’daki tarım alanlarının büyük bölümü şekerpancarına ayrılmıştır.
Sebze : Sulamanın yaygın olmayışı sebze tarımını olumsuz etkilemiştir. Sulanabilen yerlerdeki sebze üretimi yetersiz kalmaktadır.
Meyve : Volkanik alanlarda bağcılık gelişmiştir. Kayısı gibi meyve üretimi yaygındır.

İç Batı Anadolu Bölümü’nün Başlıca Tarım Ürünleri

Haşhaş : Tohumundan yağ ve kozasından morfin yapımında kullanılan afyon sakızının elde edildiği bir bitkidir. Bu nedenle ekimi devlet kontrolünde yapılır. Türkiye üretiminin %90’ını Ege Bölgesi karşılar. Afyonkarahisar çevresinde ekimi yoğunlaşır. 
Tahıllar : Bölgede üretilen tahıl ülke üretiminin % 10’a yakın bölümünü karşılar. Tahıllardan buğday ve arpa, Afyon, Kütahya, Denizli ve Uşak’ta üretilir.
Şekerpancarı : Önemli bir endüstri bitkisi olan şekerpancarı Afyon, Kütahya ve Denizli’de üretilir.
Ayçiçeği : Denizel etkilerin sokulmadığı İç Batı Anadolu’da sulanabilen alanlarda yetişir.
Baklagiller : Uşak, bölgede nohut üretiminin en fazla yapıldığı yerdir.

Fıstığın kalesi Güneydoğu Anadolu Bölgesi

Tahıl üretimi açısından önemli alanlara sahip Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki tarım alanlarının yarısından fazlasında buğday ekilir. En fazla ekim alanına sahip Şanlıurfa’yı Diyarbakır izler. Aynı yörede arpa üretimi de yapılmaktadır. Bölgede en fazla ekilen endüstri bitkileri arasında yer alan pamuk, daha çok Akçakale ve Gaziantep’te yetiştirilir. Kuraklığa dayanıklı bir baklagil olan kırmızı mercimeğin Türkiye üretiminin tamamına yakını bu bölgeden sağlanır. Bölgenin karakteristik ürünlerinden olan Antep fıstığının yüzde 90’ı burada üretilir. Bunun haricinde karpuz, susam, üzüm açısından da önemli tarım alanlarına sahiptir.

Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Yetiştirilen Tarım Ürünleri

Buğday : Bölgedeki tarım alanlarının yarısından fazlasında buğday ekilir. En fazla ekim alanına sahip Şanlıurfa'yı Diyarbakır izler.
Arpa : Bölgede yetiştirilen diğer önemli tahıl olan arpa, en fazla Şanlıurfa, Siirt ve Adıyaman'da yetiştirilir.
Pamuk : Bölgede en fazla ekilen endüstri bitkileri arasında yer alan pamuk, halen sulanmakta olan Akçakale ve Gaziantep'te yetiştirilir.
KırmızI Mercimek : Kuraklığa dayanıklı bir baklagildir. Türkiye üretiminin tamamına yakınını bu bölge sağlar. En çok Şanlıurfa ve Gaziantep'te yetiştirilir.
Susam : Az bir alanda ekimi yapılmaktadır. Ancak üretimi bölge için önem taşır.
Çeltik : Siverek'te yetiştirilmektedir.
Antep Fıstığı : Bölgenin karakteristik ürünüdür. Üretimin % 90'ı bu bölgede gerçekleşir.
Üzüm : Özellikle Gaziantep çevresinde bağcılık gelişmiştir. Üretilen üzüm yaş olarak tüketilmesinin yanı sıra pekmez, pestil ya da içki yapımında kullanılır.
Zeytin : Akdeniz ikliminin etkileri görülen Gaziantep yöresinde Kilis ve Islahiye çevresinde yetiştirilir.
Tütün : Sulama ile birlikte ekim alanları genişlemektedir. Üretimde Adıyaman ve Batman önde gelir.
Sebze : Sulanabilen alanlarda domates, biber, patlıcan gibi çeşitli sebzeler yetiştirilmektedir.
Meyve : Bölgenin karpuz üretiminde ayrı bir yeri vardır. Özellikle Diyarbakır çevresinde ağırlığı 20 kg'ı aşan karpuz yetiştirilmektedir.