Otomatik Araçlarda Stop Ederken Önce El Freni mi Çekilir Yoksa Vites P'ye mi Alınır?

Otomatik Vitesli Araba Nasıl Kullanılmalıdır?
Günümüzde rahatça araç kullanmak isteyen tüm sürücüler artık otomatik vitesli araçları tercih ediyor. Otomatik  vitesin anlamı, vitesin sizin iradenize gerek kalmadan otomatik olarak değiştirilmesi şeklinde açıklanabilir. Otomatik vitesli bir araca bindiğinizde araçta vites kolu ve debriyaj pedalı olmadığını, sadece iki pedal bulunduğunu görebilirsiniz. Manuel vitesli araç kullanırken endişe yaşayan sürücüler dahil herkes bu yeni teknolojili araçlarla konforlu ve güvenli bir sürüş deneyimi elde edebilir. 

Otomatik Vites mi Düz Vites mi?
Özellikle kadınların ve rahat araba kullanmak isteyen erkeklerin tercih ettiği otomatik vitesli arabalara talep arttıkça, düz vitesli araçlar ile aralarındaki fiyat farkı da azalmış durumda. Her ne kadar aradaki fiyat farkı azaldıysa da, otomatik vites arabaların düz vites arabalara göre biraz daha fazla yakıt tükettiği düşünülüyor. Otomatik vitesli arabaların daha çok yakıt tükettiği ya da motor aksamının, otomatik şanzımanlarının çabuk bozulduğu gibi önyargılar söz konusu olsa da teknolojik yönden desteklenmiş ve yakıt tüketimi azaltılan yeni nesil tiptronik şanzımanlarda bu önyargılar pek de geçerli olmuyor.

Otomatik vitesli arabaların artıları tabi ki fazla. Hem kullanımının düz vitese göre daha rahat olması hem de dur-kalk yaparken vites değiştirme zorunluluğunu ortadan kaldırması ve yokuşlardaki kalkışlarda arabanın kaymaması nedeniyle otomatik vitesli arabalar oldukça cazip. Ayrıca vites değiştirme ve debriyaj kullanımı gibi hareketlere ihtiyaç duyulmaması nedeniyle, otomatik vitesli araba kullanırken direksiyon hakimiyeti ve manevra yapabilme kabiliyeti artar, sürücü trafiğin akışına çok daha rahat odaklanabilir.

Otomatik Vites Nasıl Çalışır?
Manuel vitesli araçlarda, vites değiştirirken motor öncelikle debriyaj kavramasıyla boşa alınmalıdır. Otomatik vitesli araç modellerinde ise motorla bağlantıyı kesecek bir debriyaj kavraması olmadığı için direkt olarak tork konvertörü devreye girer. Tork konvertörü, motordan aldığı gücü şanzımana aktarmakla görevlidir. Motorun gücü, debriyaj kullanılmadan tekerleklere iletilir. Otomatik şanzıman içerisinde servo, planet dişli sistem, diferansiyel ve yağ pombası kademeleri gibi farklı parçalar da vardır. Sistemin daha iyi işleyebilmesi için içerisinde yer alan bu parçaların mutlaka uyumlu şekilde çalışması gereklidir. Tork dönüşümündeki değişime bağlı motorun araca verdiği güç ve şiddet de değişime uğrar. 

Otomatik Vitesli Araba Nasıl Kullanılır? 
Otomatik vitesli araba sürenler gaz ve fren pedalını sağ ayağıyla kullanırlar, genelde sol ayağını kullanmazlar. Vites kolunun üzerinde bulunan P, R, N ve D harflerinin her birinin bir anlamı var. Araba park halindeyken ya da uzun süreli bekleme halindeyken ya da araç ilk çalıştırılacağı zaman vites P konumuna getirilmelidir. Vites P veya N konumuna getirilmediği sürece araba çalışmaz. Araba ilk çalıştırılacağı zaman gaz pedalına basılarak arabaya gaz verilmesine gerek yoktur. Sadece araba kalkış yaparken frene basılmalı ve vites D konumuna getirilmeli, el freni indirilmelidir. Vites D konumundayken kendini birinci vitese ayarlamakta olup arabanın hızı arttıkça, hıza bağlı kalarak uygun vites derecesini araba kendi ayarlar. Hareket halindeki araçta R, P ve N konumlarına geçiş yapılmamalıdır.

Araba geriye gidecekse vites R konumuna getirilir. N konumunda ise araç boştadır. N konumundaki vites, düz vitesli araçların vitesini boşa alma durumu ile aynıdır. Vites kolu üzerinde P, R, N, D harfleri dışında yer alan düğme aracın park halinde veya geri gitme halindeyken vites değişimin gerekli olduğu durumlarda kullanılmaktadır.

Otomatik Vites Harfleri
Otomatik vitesli araçlarda, viteslerin her biri harflerle ifade edilir. Özellikle düz vitesten otomatik vitese geçen sürücüler, ilk zamanlarda otomatik vites harflerin anlamları konusunda sıkıntı yaşayabilirler. Ancak devamlı pratik yaparak harflerin ne anlama geldiğini ve hangi durumlarda kullanıldığını kolayca kavrayabilmek mümkündür.

R (Reverse): Aracın geri vitesi R harfiyle açıklanır. Geri geri giderken öncelikle aracı durdurduğunuzdan emin olmalı ve ardından da bu R pozisyonuna getirmelisiniz. 

D (Drive): Aracı hareket ettirirken D vites kolu devreye girer. Önce el freni indirilir ve kontak anahtarı çevrildikten sonra vites kolu D'ye getirilerek aracın hareket etmesi sağlanır. 

S veya O (Speed, Overdrive): Hızlı veya spor kullanım butonları olarak bilinir. Aracın bu butonları devredeyken devir aralığı yükselir, yakıt harcaması maksimum seviyeye çıkar ve hızlanma artar. 

P (Park): Aracı tamamen durdurduktan sonra P pozisyonuna getirerek park etmeniz gerekir. Ancak P pozisyonuna getirmeden önce aracın hasar görmemesi adına tam durduğundan emin olmalısınız.

N (Neutral): Aracı beklerken boşa almak için kullanacağınız vites kolu N işaretidir. Örneğin kırmızı ışıkta beklerken aracınızı N pozisyonuna alabilirsiniz. 

Otomatik Vitesli Araba Nasıl Kullanılır?
Otomatik vites araç kullanımı esnasında daha güvenli sürüş için kalkışa çok dikkat etmenizde fayda vardır. Mümkün olduğu kadar sert kalkışlardan kaçınmaya özen göstermelisiniz. Aksi taktirde aracınızın şanzımanı kısa sürede zarar görebilir.  Aracı hareket ettirmeden önce kendinizin ve araçtaki diğer kişilerin güvenliği için emniyet kemerinizi takmalısınız. Ardından aynanızı ve direksiyonunuzu kendinize uygun pozisyona getirdikten sonra marş için kontağınızı çevirmeniz gereklidir. Ancak el freninin çekili olduğundan ve vites kolunun P pozisyonunda olduğundan emin olmalısınız. 

 Otomatik Vitesli Arabada Aracı Hareket Ettirmek ve Kalkışa Geçmek
Motorun çalışmasından sonra sağ ayak frene basılarak vites kolunu D kısmına getirilir. Ardından sağ ayak fren pedalında dururken, el freni indirilip yol durumuna göre hareket edilir. Devrinizi artırmak istiyorsanız gaz pedalına hafif şekilde basabilirsiniz. Kısacası tek yapmanız gereken fren ve gaz pedalını kontrol etmekten ibarettir. Aracınız zaten kendi vites değişimini yapacağı için yola rahatlıkla hakim olabilir, güvenli ve her kullanımda keyifli bir sürüş yapabilme fırsatı yakalayabilirsiniz. 

Otomatik Vitesli Araçla Yokuş İnmek ve Çıkmak
Peki, otomatik vites araba yokuşta nasıl kullanılır? Otomatik vitesli araçları yokuşta kullanırken birkaç hususa dikkat etmeniz önemlidir. Yokuş inerken aracınız kolay şekilde hızlanır. Ancak çok hıza ihtiyacınız yoksa vitesi kendinize göre manuel şekilde ayarlayabilirsiniz. Böylelikle frene çok basmanıza gerek kalmayacaktır. Yokuşu çıkarken gaza biraz fazla basmanın büyük bir avantajı vardır.

Pedalın sonuna kadar bastığınızda şanzımanın gücü kolaylıkla artırılabilir. Otomatik vitesli araçlarla yokuşta durmak da çok basittir. Çünkü bu tür araç modellerinin genelinde geri kaydırmayı önleyici bir sistem bulunur. Hatta sürücülerin pek çoğu, düz vitesli araçlarda genellikle geri kayma endişe yaşadıkları için otomatik vites araba kullanımı esnasında daha rahat edebilirler. 

Otomatik Vitesli Araçla Geri Geri Gitmek ve Manevra Yapmak
Manevra yapmak için araç hareketsiz hale gelinceye kadar durmasını beklemelisiniz. Aksi halde aracın şanzıman dişlileri deforme olarak sizi maddi açıdan zarara sürükleyebilir. Araç durdurma işleminden sonra vites kolu "R" pozisyonuna getirilir ve geri vites lambası yanarak hem size hem de arkadaki araçlara uyarı verir. Arkanızdaki alanın boş olduğundan emin olduktan sonra da aynalardan yardım alarak manevra yapabilir ve ardından ayağınızı fren pedalına basarak aracı tamamen durdurabilirsiniz.

Otomatik Vitesli Aracı Park Etmek
Eğer aracı park edecekseniz vites kolunu "P" pozisyonuna ayarlayarak el frenini çekmeniz yeterlidir. Hayati bir risk yaratmamak için vites D konumundayken, P veya R konumuna getirmemeniz gerektiğini aklınızdan çıkarmamalısınız. 

Otomatik Vites Çeşitleri Nelerdir?
Otomatik vitesli araçlar, çalışma prensiplerine göre tam otomatik, sürekli değişen oranlı, yarı otomatk ve çift kavramalı olarak çeşitli türlerde değerlendirilir. 

Tam Otomatik Şanzıman: Tıpkı bir bilgisayar gibi hangi vites kolunun ne zaman kullanılacağına kolayca karar vermenize yardımcı olur. Land Rover, BMW ve Jaguar, bu tam otomatik şanzımanın 8 ileri versiyonunu kullanan premium araç markalarından birkaçıdır.

Yarı Otomatik Şanzıman: Sistem aynı manuel vitesli araçlardaki yapıya benzer. Ancak debriyaj kontrolü elektronik bir bilgisayar tarafından yönetilir. 

Çift Kavramalı Otomatik Şanzıman: Vites değişikliği, çift debriyaj kontrolüyle yapılır. Tamamıyla elektronik bilgisayar tarafından işletilen çift kavramalı şanzımanlarda, debriyajlardan bir tanesi çift sayı geçişlerine, diğeri ise tek sayı geçişlerine imkan verir. 

Sürekli Değişen Oranlı Şanzıman: Sürekli değişen oranlı viteslerin diğer şanzıman türlerinden en önemli farkı vites parçaları arasında dişlilerin bulunmamasıdır. Dişli yerine birisi tekerleklere, diğeri ise araç motoruna bağlı olan sivri uçlu iki metal koni yer alır.