MODERN TİYATRO NEDİR ?

Modern tiyatronun ortaya çıkış sürecinde, kendisinden önceki klasik tiyatronun geçerli olan bütün tabuları yıkılmıştır. Modern tiyatro, genel hatlarıyla hayatı klasik tiyatrodan daha ayrı olarak iç yüzüyle de sahneleme temeline dayanır.

Normal hayatta olayların ve yaşantıların daha derinine inerek derinlerdeki anlamları oyunlarda ifade etmeye çalışır. Bu da hem doğayı, hem de insanı anlatırken birebir taklit ve anlatım üslubuna uymadan daha geniş perspektiflerden değerlendirme üsluplarını seçer. Bu durum mantık açısından toplum mantığına çok uymasa da insanın iç dünyasının kapılarını aralamak, modern tiyatronun altın kuralıdır. Bu yüzden modern tiyatro sayılabilecek bir oyun sergilenirken, replikler saçma olabilir; doğaçlama yapılan hareketler de keza saçma olabilir; ancak bunu eleştirmekten ziyade modern tiyatro kuralları çerçevesinde değerlendirmek gerektiğinden normallik ya da gerçeklik kalıpları aranmamalıdır.

Modern Türk Tiyatrosu’na verilebilecek ilk örnek, Türk Edebiyatı’nın Tanzimat döneminde verilmiştir. Batı’dan esinlenerek kaleme alınan ”Şair Evlenmesi”, Şinasi’nin en ünlü eseridir.

MODERN TİYATRO TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ

Modern tiyatro, akım olarak 3 farklı unsurdan oluşmaktadır;

Trajedi :

• Trajedide, seyircinin acıma hisleri ya da korku hisleri harekete geçirilerek, içindeki kötü hislerden ve olumsuz duygulardan arındırılması amaçlanır. Trajedinin genel kuralları şu şekildedir;
• Oyunlardaki kahraman karakterler ya soylu kişileri ya da tanrıları simgeler. Sıradan insan karakterlerine ”insan müsveddesi” olarak bakıldığı için normal insan figürü trajedilerde çok fazla yer almaz.
• Bu sebepten bağlantılı olarak trajedilerin konusu da mitolojik ögelerden (tanrılar arasındaki iletişimden) ve ya seçkin sayılacak kişilerin hayat kesitlerinden alınmaktadır.
• Cinayet ve kavga gibi olaylar asla seyircinin gözü önünde sergilenmez.
• Kaba sözlere ve küfürlere asla yer verilmez.
• Kusursuz bir üslup içermesi esas alınır.
• Olay, yer ve zaman dediğimiz üçlü olgu esas alınır. Bu olguya ”üç birlik kuralı” da denmektedir. Bunun sonucunda sahnelenen oyun 1 bütün gün içerisinde geçtiği izlenimi verilecek şekilde sahnelenmeli ve aynı dekor önünde oynanmalıdır.
• Trajedi konusunda en ünlü yazarlar Eski Yunan zamanından Sophokles, Aiskhylos ve Euripides; Klasik Fransız Edebiyatı’ndan ise Racine ve Corneille’dir.

Dram :

• Dram, trajedinin kurallarını yok etmek amacıyla ortaya çıkarılmış bir tiyatro ögesidir. İlk olarak 19. yüzyılda ortaya çıkarmıştır. Dramın genel kuralları şu şekilde sıralanmaktadır;
• Dramda karakterler bu sefer sadece soylular arasından değil, sıradan halktan biri olarak da seçilebilmektedir.
• Konu olarak herhangi bir devirden ya da günlük hayattan bahsedebilir.
• Dramın yazılış şekli düz yazı şeklinde ya da şiir şeklinde de olabilir, net bir yazım şekli belirlenmemiştir.
• Trajedidekinin tersine hem acıklı ve kötü olaylar, hem de güldürücü ve eğlenceli olaylar bir arada işlenmektedir.
• Dramda cinayet ya da kavga gibi kötü olayların seyirciye gösterilmesinde bir sakınca görülmez.
• Az önce bahsettiğimiz üç birlik kuralı, dramlarda uyulması gereken bir kural olarak görülmemiştir.
• Dram konusunda en önemli yazarlar arasında ilk olarak Shakespeare sayılabilir. Shakespeare’in bu kadar ünlenmesi, dram türünde ilk örnekleri yazmış olmasından kaynaklanır. Onun dışında Goethe ve Victor Hugo da dram türünün önemli isimlerindendir.

Komedi : Komedide en önemli amaç, izleyiciyi mutlaka güldürmektir. Tür olarak da bu fikir üzerine ortaya çıkmıştır. Ancak bu güldürünün altında da düşündürücülüğü de oraya çıkartarak, aslında çoğu güldüğümüz olayın iç yüzünde çıkarılacak bir ders olduğu ifade etmeye çalışılınır. Komedinin ana hatları şu şekildedir;

• Kahramanlar çoğu kez sonradan görme kişilerden, görmemiş kişilerden, eğitimsiz kişilerden ve gayet sıradan sayılabilecek insanların arasından seçilmektedir.
• Trajedide ortaya atılan üç birlik kuralına komedide de uyulmaktadır.
• Konusunu günlük hayatımızda başımıza gelecek olaylardan seçmektedir.
• Kavga – dövüş olaylarının izleyicinin önünde sergilenmesi abes olarak karşılanmaz.
• Üslupta kusursuzluk asla aranmaz, hatta oyun sırasında çoğu kez küfür edilmesi de serbesttir.
• Komedi de kendi içerisinde vodvil, fars ve komedi santimantal gibi farklı türlere ayrılmaktadır.