Kutatgu Bilig nedir, özellikleri nelerdir?

Kutadgu Bilig; kutluluk bilgisi. saadet bilgisi, devlet olma bilgisi, devlet idaresi bilgisi manalanna gelen eser Yusuf Has Hacip tarafindan Balasagunda yazilmaya baslanmis. 1069-1070te Dogu Türkistandaki Kasgar sehrinde tamamlanmis ve Dogu Karahanli Hükümdari Tavgaç Ulug Bugra Kara Han Ebu Ali Hasan bin Arslana takdim edilmistir.

Insani merkez alan eser, gerek fert olarak gerek cemiyet halinde yasayan insanlari iyi bir siyasetle idare edilip, dünyada ve ahirette mesud olabilmeleri için tutulacak yollari gösterir. Bunu ise kendilerine sembolik isimler verilen dört ana kisi arasindaki diyaloglardan faydalanmak suretiyle gerçeklestirir. Alegorik bir biçimde bu eserde yasatilan dört sahis dört farkli fikri ve görevi temsil ederler. Bunlardan Küntogdi hukümdar görevinde, kanun ve adaleti, Aytoldi vezir görevinde, saadeti, Aytoldinnin oglu Ögdülmis akli ve ilmi ve Aytoldinin diger oglu Odgurmus ise akibeti temsil etmektedir.

Türklerin îslamiyete girdigi dönemlerde yazilan Kutadgu Bilig gerek fert bazmda gerek toplum bazinda insanlan saadete ulastimiak içinbiryandan îslam gelenegine bir yandan da eski Türk devlet anlayisina büyük önem vemistir.

Türk boylarinin örfî hukuk uygulamalannin büyük Türk hükümdarlari tarafindan düzenlenmesiyle meydana getirilen "törü" (töre) ve Tanri tarafindan Türk hükümdarina bahsedilen "kut" (baht, devlet, talih) Tüik devletlennin ve Türk hakimiyet anlayismin temelini
teskil eder.

Tüiklerin tarihin her devrinde büyük devletler kurmalari ve bu devletlerin dönemlerindeki dünya siyasetine yön vermeleri kuskusuz iyi bir devlet teskilatlanmasi dolayisi ile bu teskilatlanmaya yol izen töreleri ile mümkün olmustur. Eski yasantilarina, geleneklerine büyük önem veren Türkler. îslam dinini kabul ettikten sonra da törelerinden çabucak kopamamislardir. Bundan dolayidir ki Yusuf eserini yazarken yasadigi dönemin sartlanm, havasini çok iyi tahlil etmistir.

KUTADGU BİLİG ÖZELLİKLERİ:

11. yy'da (1069 - 1070) Yusuf Has Hacip tarafından yazılmıştır.

Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han'a sunulmuştur.

Kutadgu Bilig "mutluluk veren bilgi", "hükümet olma bilgisi" gibi anlamlara gelir.

Didaktik bir eserdir.

Mesnevi şeklinde ve aruz vezniyle 6645 beyit olarak yazılmıştır.

Eserde 173 de dörtlük vardır.

Eserde, toplum hayatındaki bozuklukları düzeltecek, insanı mutlu edecek yolların neler olduğu belirtilmiş; bunun yolları, devrin hükümdarına öğütler halinde gösterilmiştir. Eserde ahlak ve dinin önemi, devlet idaresi gibi konulara da değinilmiştir. Bu açıdan esere bir siyaset kitabı da denebilir.

Edebiyatımızda aruz ölçüsünün kullanıldığı ilk eser olarak kabul edilmektedir. Eserde adaleti, aklı, saadeti ve devleti temsil eden dört kahramanın çevresinde gelişen olaylarla yazar, devlet idaresinin ve sosyal düzenin nasıl olması gerektiğini anlatır. Eserde dört sembolik şahsiyet yer alır. (Ögdülmiş, Odgur-mış, Aytoldı, Güntogdı)

Karahanlı Türkçesiyle yazılmıştır.

Bilinen üç nüshası, bugün Fergana, Viyana ve Mısır'da bulunmaktadır.