Hıdırellez İle İlgili Yazı

Hıdırellez İle İlgili Yazı

HIDIRELLEZ NEDİR, TANIMI, TARİHİ GEÇMİŞİ

Hızır ve İlyas peygamberin yeryüzünde buluşup darda kalanlara, isteği olanlara, zorluk çekenlere yardım ettiği rivayet edilen gün. Hızır’ın karada, İlyas’ın denizde hiç umulmayan bir zamanda çıkıp geldiği söylenir.6 Mayıs aynı zamanda baharın başlangıcı, bereket ve bolluğa adım atış günüdür.

Bu özel günün tarihi ve nasıl oluştuğu ile ilgili birçok rivayet vardır. Bu rivayetler sadece Türkiye’de değil, İran, Irak, Suriye, Türki devletler tarafından da bilinir ve her toplum kendi kültürel zenginliliklerine göre kutlar. Genellikle bu günle ilgili rivayet şöyledir:

Dünya hükümdarı Zulkarneyn (çift boynuzlu),bu hükümdarın İskender olduğu ile ilgili birçok çalışma vardır, ölümden çok korkar. Bu korku ona ab-ı hayat suyunu bulma sevdasına düşürür. Alimlere sorar bu suyun nerde olabileceğini. Herkes bir isim yada yer söyler. Ama alimlerin ortak verdiği tek bir isim vardır. Hızır peygamber. ..Hem güvenilir hem de inançlıdır. Bu suyu sadece onun bulacağını sultana inandırırlar. HZ. Hızır bu teklifi kabul eder, yardımcı olarak da yanına kardeşi, yine peygamber olan Hz. İlyas’ı görevlendirirler. Atları ve azıklarıyla yola koyulan bu iki mübarek insan, dağları, denizleri aşar, Kaf dağını geçer ve 6 ay gece 6 ay gündüz yaşanan bir yere gelirler.

Karanlıklar (zulumat) ülkesi olarak bilinen bir yerde konaklarlar. Atlarını dinlendirir bir pınar gözünde azıklarını yerler. O sırada yanlarında getirdikleri kurutulmuş bir balığı suya düşürürler. Balık birden canlanıp kaçıp gidince iki kardeş ab_I hayatı bulduklarını anlarlar. Hemen bu sudan içerler. İçince Hak Teala tarafından ölümsüz olurlar. İşte onların ölümsüzlüğe karıştığı bu günde Allah bu iki peygamberi yeryüzüne gönderip insanlara yardım etmesi için görevlendirmiştir.

6 Mayısta her yıl yeniden doğuş, tazelenme, ölümsüzlük, bereket anlamalarıyla bu gün kutlanır. Halkımız arasında bilinen onlarca ritüel vardır. 6 mayıstan bir gün önce gecesi gül fidanının altına istekler konup dua edilir. cüzdan koyanlar,bebek çizenler, ev yapanlar... Hızır’ın gülü çok sevdiği ve gülfidanlarını dolaştığı söylenir. O gün çalan kapılara mutlaka Hızır mı geldi acaba diye bakılır.

Eğer bir fakir, gariban yada çocuk gelmişse isteği hemen yerine getirilir. Samsun bölgesinde de ilginç gelenekler vardır. 6 Mayısta ev erkenden temizlenir. Öğlene doğru içi su dolu bir ibrik, leğen ve temiz havlu banyoya konur. Bir odaya seccade serilir. Masa kuş sütü eksik donatılır. Herkes öğlen ezanına yakın evin kapısını, penceresini açıp dışarı çıkar. Hızır aleyhisselam beklenir. Duası alınmak istenir.

Siz de bilirsiniz ki hızır acil servisin anlamı buradan gelir.

HIDIRELLEZİN TÜRK KÜLTÜRÜNDE YERİ, ÖNEMİ, ÖZELLİKLERİ

Türk kültüründe en yaygın “kurtarıcı simgesi” “Hızır” olarak bilinir. Dolayısıyla “kurtuluş”u simgeleyen günümüz Nevruz’u veya eskinin Ergenekon’u “Hızır” kişiselleştirmesiyle kurtarıcıya kavuşmuştur. Böylece bu iki simge aynı süreçte birleşmiştir. Dolayısıyla kimi zaman da bu olgu, Hızır bayramı (Hızır Nebi) olarak da kutlanmıştır. Hızır, zorda olanın imdadına koşan, onu kurtuluşa eriştirendir.

Kışın zorlu ve soğuk günlerinden çıkarak, sıcak ve doğanın canlanacağı günlere kavuşmak isteğiyle halk, baharın ilk günlerinde, Hızır’dan sıcaklık dileğinde bulunur. Böylece, burada, geleneklerimizde Hızır’ın ateşi getirmesi ile, sıcaklığı simgelediğini görürüz. Ancak, baharda doğanın canlanması için ikinci önemli öğe olan suyun da sıcaklığa eşlik etmesi, el ele vermesi gerekmektedir.

İlyas ile simgelenen su da, sıcaklığa eklenince, simgesel bütünleme Hızır-İlyas olarak karşımıza çıkar. “Hızır İlyas, Hızır İlyas; Bitti çicek, geldi yaz” deyişinde de bu vurgulamayı görürüz. Böylece kısaltılmış söylenişiyle Hıdırellez uygulamasına ulaşılır. Aynı öz anlamın çeşitli yorumsal anlam vurgulamalarıyla, Nevruz, Ergenekon, Hızır Nebi, Hıdırellez simgeleştirmeleriyle kutlandıklarını görmekteyiz.

Doç. Dr. Belkıs Temren