Mustafa Kemal Atatürk'ün Eğitim Hayatı

Mustafa Kemal Atatürkün Gittiği Okullar ve Atatürkün Eğitim Hayatı

Küçük Mustafa, Şemsi Efendi İlkokulu'ndan sonra bir süre Selânik Mülkiye Rüştiyesi'ne devam etti ise de Kaymak Hafız adlı Arapça öğretmeninin kendisine haksız yere sopa ile vurması üzerine bu okuldan ayrıldı ve Askerî rüştiyeye giden bir komşu çocuğunun giyimini ve genel olarak subayların kılığını pek beğenen küçük Mustafa, askerî rüştiiyeye girmek ister; askerlikten ürken annesi ise bunu istemez, ancak Mustafa bir akrabasının delaletiyle okulun kabul zamanında askerî rüştiyeye gidip imtihan verir ve okula alınır (1893). Böylelikle annesine karşı bir olup-bitti yapmış ve kendisine en uygun gelecek yola girmiş bulunur. Yazları, dayısı Hüseyin Efendi'nin yanına gider, okul zamanına kadar çiftlikte kalırdı. Mustafa bu okulu gerçekten sevmişti. Arkadaşları arasında zekâsı ve üstün yetenekleri ile kısa zamanda kendisini gösterdi ve öğretmenlerinin sevgisini kazandı; öğretmenleri neredeyse kendisine bir arkadaş muamelesi yapma gereğini hissetmişlerdi.

Bu okulda matematik öğretmenliği yapan Yüzbaşı Mustafa Efendi, genç öğrencisinin yetenekleri ve zekâsı karşısında sınıftaki diğer Mustafa'larla aralarındaki farkı belirtmek üzere öğrencisinin adının sonuna "Kemal" ismini ilâve etti. Artık genç öğrenci Mustafa Kemal olmuştu.

Mustafa Kemal, Selânik Askerî Rüştiyesi'ni bitirdikten sonra 1896 yılında Manastır Askerî İdadisi'ne girdi. Burada Ömer Naci ile arkadaşlık yaptı. İlerde ünlü bir hatip olarak tanınacak olan bu kişi, Mustafa Kemal'in hitabet ve edebiyat sevgisinde etkin rol oynadı. Yakın arkadaşlarından biri olacak olan Ali Fethi (Okyar) de bu okulda öğrenci idi. Genç Mustafa Kemal, askerî öğreniminin yanısıra yabancı dil öğrenimini de ihmal etmiyor; yazları izinli olarak Selânik'e döndüğü zaman Fransızca dersleri alıyordu.

Genç Mustafa Kemal, Manastır Askerî İdadisi'ni de başarı ile bitirerek 13 Mart 1899 tarihinde İstanbul'da Harp Okulu'na girdi. 3 senelik başarılı bir Harbiye öğreniminden sonra 10 Şubat 1902'de bu okulu Teğmen rütbesiyle bitirdi ve öğrenimine Harp Akademisi'nde devam etti. 1903 yılında Üsteğmen olmuştu. 11 Ocak 1905 tarihinde de Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle Harp Akademisi'nden mezun oldu. Harp Okulu'nda ve Harp Akademisi'nde de zekâsı, yetenekleri ve üstün kişiliği ile kendisini arkadaşlarına ve öğretmenlerine tanıtmış, onların içten sevgi ve saygısını kazanmıştı. Askerlik derslerine büyük ilgisi yanında matematiğe, edebiyata ve güzel söz söylemeye karşı da merakı ve eğilimi vardı. Harbiye'de ve Harp Akademisi'nde, memleket ve millet davaları ile ilgilenmesi, düşüncelerini cesaretle ifadeden çekinmemesi sebebiyle aydın ve inkılâpçı bir subay olarak tanınmıştı. Devir istibdat idaresi idi ve bu davranışları aleyhine olabilirdi; ancak çevresince gerçekten çok sevilişi, düşüncelerinde samimi oluşu, onun herhangi bir tertibe kurban gitmesini önlemişti. Bununla beraber Harp Akademisi'nden mezuniyetini izleyen günlerde istibdat ve padişahlık rejimi aleyhindeki düşünceleri ve durumu, şüphe çekerek birkaç ay İstanbul'da tutuklu kaldı; sonra bir nevi sürgün olarak vazife ile 5 Şubat 1905 tarihinde Suriye bölgesine, Şam'a atandı.

Atatürk’ün Öğrenim Gördüğü Okullar
Mustafa Kemal Atatürk’ün eğitim hayatı boyunca gittiği okullar sırasıyla şunlardır:

• Şemsi Efendi Mektebi (İlkokul)
• Selanik Mülkiye Rüştiyesi (Ortaokul)
• Selanik Askeri Rüştiyesi (Ortaokul)
• Manastır Askeri İdadisi (Lise)
• Harp Okulu (Üniversite)
• Harp Akademisi (Kurmaylık eğitimi)

Öğretmenleri
Atatürk’ün okul hayatı boyunca onu en çok etkileyen öğretmenleri şunlardır:

• İlk öğretmeni Şemsi Efendi
• Kemal ismini veren, Selanik Askeri Rüştiyesinde matematik öğretmeni Yüzbaşı Mustafa Bey
• Manastır Askeri İdadisinde tarih öğretmeni Topçu Kolağası Mehmet Tevfik Bey
• Harp Okulunda Fransızca öğretmeni Necip Asım Bey

Mahalle Mektebi: Atatürkün eğitim hayatı annesinin isteğiyle Mustafa Kemal okul yaşına gelince ilk olarak mahalle mektebine gitmiştir.

Şemsi Efendi Okulu: Kısa bir süre mahalle mektebine giden Mustafa Kemal, daha sonra Şemsi Efendi okuluna yazılarak eğitimine burada devam etmiştir. Bu okulda eğitimine devam ederken babasını kaybeden Mustafa Kemal, bir müddet eğitimine ara vererek annesi ile birlikte dayısının yanına Rapla Çiftliği’ne gitmek zorunda kalmıştır.

Selanik Askerî Rüştiyesi: Mustafa Kemal’in durumuna üzülen annesi onu Selanik’teki akrabalarının yanına göndererek Mülkiye Rüştiyesi’ne gitmesini sağlamıştır. Asker olmak isteyen Mustafa Kemal bu okuldan ayrılarak Selanik Askerî Rüştiyesi’ne sınavı kazanarak girmiştir. Mustafa Kemal’in askerlik ve siyasi hayatındaki düzen ve disiplinin ilk temelleri burada atılmıştır.

Manastır Askerî İdadisi: 1897’de bu okula başlayan Mustafa Kemal ilk kez Selanik’ten ayrılmıştır. Mustafa Kemal burada memleketin içinde bulunduğu durumla ilgili tartışmalara ortak olmuş ve bu konuda fikir sahibi olmuştur. İttihatçı hocalarından etkilenerek batılılaşma düşüncesinin temelini oluşturmuştur. Mustafa Kemal idadide okurken Dömeke Meydan Savaşı çıktı. Bu savaşa katılmak istedi fakat kabul edilmedi.

İstanbul Harp Okulu: 1899 yılında İstanbul’a gelen Mustafa Kemal bu okula kayıt olmuştur. Askerlik mesleğini çok seven Mustafa Kemal bu okulda da başarılı bir eğitim hayatı geçirmiştir. Amacı kurmaylık sınavlarını kazanarak akademiye gidebilmekti.

Mustafa Kemal’in Harp Okulunda eğitim gördüğü sırada arkadaşlarıyla fotoğrafı
 

İstanbul Harp Akademisi: Akademi sınavlarını kazanan Mustafa Kemal 10 Ocak 1902’de teğmen rütbesi ile buradaki eğitimine başladı. Atatürkün hayatında bu okuldaki öğretmenlerin bilgi birikiminden yararlanması çok önemli bir yere sahiptir. Eğitimini tamamlayarak 11 Ocak 1905’te akademiyi kurmay yüzbaşı olarak bitirmiştir.

Atatürkün Gittiği Okullar Diğer Kaynak
Mahalle Mektebi: Mustafa Kemal okul yaşına gelince annesi ile babası arasında görüş ayrılığı ortaya çıkmıştır. Annesi oğlunun mahalle mektebine gitmesini isterken babası yeni tarzda eğitim veren okula gitmesini istiyordu. Annesinin isteği üzerine ilk olarak mahalle mektebine gitmiştir.

Şemsi Efendi Okulu: Kısa bir süre mahalle mektebine giden Mustafa Kemal daha sonra Şemsi Efendi Okulu’na yazılarak eğitimine burada devam etmiştir. Bu okulda eğitimine devam ederken babasını kaybeden Mustafa Kemal bir müddet eğitimini ara vererek annesi ile birlikte dayısının yanına çiftliğe gitmek zorunda kalmıştır.

Atatürk’ün Öğrenim Hayatındaki Öğretmenleri
Herkes gibi Mustafa Kemal Atatürk’ün eğitim hayatı boyunca çok sayıda öğretmeni olmuştur. Bunlardan bazıları onu hayatında önemli izler bırakmıştır. Bu öğretmenlerden bazıları şunlardır:

İlkokul Öğretmeni

Mustafa Kemal Atatürk'ün öğretmeni - Şemsi Efendi

Şemsi Efendi
Mustafa Kemal’in ilkokul öğretmeni Şemsi Efendi, Osmanlı son döneminde eğitim alanında en önde gelen kişilerden birisidir. Kurduğu özel okullarda Avrupa tarzı modern yöntemleri uygulamıştır. Modern anlamda özel okulların öncülerindendir. Halen varlığını devam ettiren Terakki Vakfı Okulları ve Fevziye Vakfı Okullarının kuruluşunda emeği vardır.

 
Matematik Öğretmeni
Mustafa Kemal’e “Kemal” ismini veren matematik öğretmeninin ismi Yüzbaşı Mustafa Bey’dir. Selanik Askeri Rüştiyesinde Mustafa Kemal’in öğretmenliğini yapmıştır. Mustafa Bey, matematik dersinde çok başarılı olan öğrencisi ve adaşı Mustafa’ya olgunluk ve mükemmellik gibi anlamlara gelen Kemal ismini vermiştir.

Tarih Öğretmeni
Mustafa Kemal’i en çok etkileyen öğretmenlerinden bir diğeri tarih öğretmeni olan Topçu Kolağası Mehmet Tevfik Bey’dir. Manastır Askeri İdadisinde öğretmenliğini yapmıştır. Mustafa Kemal’e tarih sevgisini ve bilincini kazandıran kişilerin başında gelir. Mehmet Tevfik Bey özellikle Avrupa ve dünya tarihiyle ilgili olarak, Mustafa Kemal’in bilgi ve fikir dağarcığının zenginleşmesini ve ufkunun açılmasını sağlamıştır.

Fransızca Öğretmeni
Mustafa Kemal’in Harp Okulundaki Fransızca öğretmeni Necip Asım onun yetişmesinde emeği olan bir diğer öğretmendir. Fransızcanın yanı sıra tarih alanında uzman olan Necip Asım (Yazıksız), daha sonra İstanbul Üniversitesinde tarih profesörü olmuştur.

NOT: Bu okul Osmanlı Devleti’ndeki batı tarzı ilkokul olarak açılan okullardan biridir. Mahalle mektebine göre farklı olan bu okulda çocuklar yerde değil sıralarda oturmaktaydı. Sınıflarda tahta, sıra, eğitimle ilgili levhalar bulunmaktaydı. Öğrencilere yönelik gezilerin düzenlendiği okulda teneffüs ve beden eğitimi gibi uygulamalarda bulunmaktaydı.

Selanik Askeri Rüştiyesi: Eğitimine ara veren Mustafa Kemal’in durumuna üzülen annesi onu Selanik’teki akrabalarının yanına göndererek Mülkiye Rüştiyesi’ne gitmesini sağlamıştır. Çocukluğundan beri asker olmak isteyen Mustafa Kemal bu okuldan ayrılarak Selanik Askeri Rüştiyesi’nin sınavlarına girip başarılı olarak bu okula başlamıştır. Mustafa Kemal’in askerlik ve siyasi hayatındaki düzen ve disiplinin ilk temelleri burada atılmıştır.

Manastır Askeri İdadisi: Bu okula başlayan Mustafa Kemal ilk kez Selanik’ten ayrılmıştı. Mustafa Kemal burada memleketin içinde bulunduğu durumla ilgili tartışmalara ortak olmuş ve bu konuda fikir sahibi olmuştur.

İstanbul Harp Okulu: 1899 yılında İstanbul’a gelen Mustafa Kemal bu okula kayıt olmuştur. Askerlik mesleğini çok seven Mustafa Kemal bu okulda da başarılı bir eğitim hayatı geçirmiştir. Amacı kurmaylık sınavlarını kazanarak akademiye gidebilmekti.

İstanbul Harp Akademisi: Akademi sınavlarını kazanan Mustafa Kemal 10 Ocak 1902’de teğmen rütbesi ile buradaki eğitimine başladı. Buradaki öğretmenleri yabancı dil bilen birçok alan- da kendisini yetiştirmiş tecrübeli subaylardı. Mustafa Kemal bu durumu değerlendirerek öğretmenlerin bilgi birikiminden yararlanmıştır. Eğitimini tamamlayarak 11 Ocak 1905’te akademiyi kurmay yüzbaşı olarak bitirmiştir.